Giáo án Ngữ văn 11 bài Vào phủ chúa Trịnh mới nhất

Hoạt động của giáo viên

Hoạt động của học sinh

TIẾT 1

Hoạt động 2: Hoạt độnghình thành kiến thức mới

GV hướng dẫn HS tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm:

Thao tác 1: Tìm hiểu về tác giả

GV yêu cầu hs đọc phần tiểu dẫn sgk

Câu hỏi:

1) Phần tiểu dẫn sgk trình bày những nội dung nào? tóm tắt những nội dung đó?

* Định hướng câu trả lời:

- Vài nét về tác giả

- Tác phẩm “Thượng kinh kí sự”

- Thể kí sự

2) Dựa vào sgk trình bày vài nét về tác giả Lê Hữu Trác?

(hs trả lời cá nhân gv nhận xét chốt ý)

Thao tác 2: Tìm hiểu tác phẩm “Thượng kinh kí sự”

Câu hỏi:

1) Em hiểu như thế nào về tác phẩm “Thượng kinh kí sự” ?

GV hướng dẫn:

- Xuất xứ tác phẩm

- Nội dung đoạn trích.

2) Đọc - hiểu văn bản: dựa vào tác phẩm, em hãy cho biết nội dung đoạn trích ?

(hs trả lời cá nhân)

3) Chia bố cục đoạn trích và nêu nội dung chính của từng phần?

(hs suy nghĩ trả lời gv nhận xét chốt ý)

Thao tác 3. Tìm hiểu thể loại tác phẩm:

Em hiểu như thế nào về thể kí sự?

(hs trả lời cá nhân)

GV hướng dẫn HS đọc hiểu đoạn trích

GV yêu cầu hs đọc đoạn trích.

Thao tác 1: Hướng dẫn tìm hiểu mục 1

Câu hỏi:

1) Tác giả đã thấy gì về quang cảnh bên ngoài cung ? Chi tiết nào miêu tả điều đó?

2) Tác giả có những suy nghĩ ntn khi lần đầu tiên thấy được những quang cảnh ấy?

(hs suy nghĩ trả lời, gv nhận xét chốt ý)

* GV giảng:

Quang cảnh ở đó khác hẳn cuộc sống đời thường và tác giả đã đánh giá: “Cả trời Nam sang nhất là đây!”. Qua bài thơ ta thấy danh y cũng chỉ ví mình như một người đánh cá ( ngư phủ ) lạc vào động tiên (đào nguyên ) dù tác giả vốn là con quan sinh trưởng ở chốn phồn hoa nay mới biết phủ chúa.

Quang cảnh đó càng được rõ nét hơn khi đươc dẫn vào cung.

GV cho hs đọc nhẩm lại đoạn trích và đưa ra câu hỏi hs thảo luận nhóm trả lời gv nhận xét chốt ý.

1) Tác giả kể và tả gì khi được dẫn vào cung? Những chi tiết nào được quan sát kĩ nhất?

( nhóm 1)

GV giảng:

Đại đường uy nghi sang trọng đến nổi một danh y nổi tiếng cũng chỉ dám ngước mắt nhìn rồi lại cuối đầu đi “ và cảm nhận rằng ở đó toàn những đồ đạc nhân gian chưa từng thấy”.

2) Thái độ của tác giả ntn khi bước vào cung?

(nhóm 2 )

Qua con mắt và cảm nghĩ của tác giả ta thấy chúa Trịnh là một nơi đệ hưởng lạc để củng cố quyền uy , xa rời cuộc sống nhân dân, một nơi để hưởng lạc củng cố quyền uy bằng lầu cao cửa rộng che giấu sự bất ực cả mình trước tình cảnh của đất nước.

3) Thái độ của tác giả khi tiếp xúc với các lương y khác?

( nhóm 3 )

HẾT TIẾT 1 CHUYỂN SANG TIẾT 2:

Hs đọc lại đoạn 3 và gv đưa ra câu hỏi, hs trả lời gv nhận xét chốt ý:

1. Tác giả kể và tả về thâm cung với những chi tiết nào? Qua đó ta thấy chúa Trịnh đã thể hiện cuộc sống vương giả ntn?

Câu hỏi :

Qua cuộc sống của thế tử, em suy nghĩ ntn về mối quan hệ giữa môi trường sống và con người?

2) Qua lời kể và tả, ta thấy tác giả đã rơi vào thế bị động ntn?

GV giảng:

Chi tiết thế tử khen ông này lạy khéo là chi tiết rất đắt, vì nó vừa chân thực vừa hài hước kín đáo. Nó không chỉ tả cảnh sinh hoạt giàu sang của phủ chú mà còn nói lên quyền uy tối thượng của đấng con trời, cháu trời và thân phận nhỏ nhoi, thấp bé của người thầy thuốc và thái độ kín đáo khách quan của người kể.

Mối quan hệ vua – tôi làm cho mối quan hệ giữa người ban ơn ( người chữa bệnh) và người hàm ơn ( con bệnh ) trở nên vô nghĩa bất bình đẳng.

HS đọc đoạn cuối, gv giải thích các từ khó và đưa ra câu hỏi:

1) Cách chuẩn bệnh của Lê Hữu Trác cùng những biến tâm tư của ông khi kê đơn cho ta hiểu gì về người thầy thuốc này ?

( hs thảo luận trả lời, gv nhận xét)

GV giảng:

Ông cũng muốn kết hợp việc nâng cao thể lực đồng thời với trị bệnh nhưng ông nghĩ nếu chữa lành quá sớm thì chúa sẽ khen và giữ lại làm quan, điều này ông không muốn. Trong ông có một mâu thuẫn phải trung với chúa nhưng phải tránh việc chúa bắt làm quan nên ông chọn phương sách bồi dưỡng sức khỏe.

2) Qua những phân tích trên, hãy đánh giá chung về tác giả ?

-Hs suy nghĩ, trả lời .

-Gv nhận xét, tổng hợp:

Qua đoạn trích, Anh (chị) có nhận xét gì về nghệ thuật viết kí sự của tác giả ? Hãy phân tích những nét đặc sắc đó?

- HS trao đổi, thảo luận,đại diện trình bày.

- GV tổng hợp :

Hoạt động 3: Tổng kết

GV hướng dẫn hs tổng kết:

Qua bài học, em hãy rút ra ý nghĩa của đoạn trích?

Hoạt động 4: Hoạt động thực hành

Bài học đã cho em những nhận thức gì về chế độ phong kiến ngày xưa? Em thấy chế độ ta ngày nay có những điểm ưu việt gì trong mối quan hệ giữa các cấp lãnh đạo với nhân dân?

-HS suy nghĩa trả lời.

- GV hướng dẫn HS làm bài tập phần luyện tập sgk trang 9.

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

Lê Hữu Trác (1724-1791) hiệu Hải Thượng Lãn Ông

- Là y học, nhà văn, nhà thơ lớn nữa cuối thế kỉ XVIII. Ông là tác giả của bộ sách y học nổi tiếng “ Hải Thượng y tông tâm lĩnh”

2. Tác phẩm “Thượng kinh kí sự” và đoạn trích “Vào phủ chúa Trịnh”

a. Tác phẩm “Thượng kinh kí sự”

- “Thượng kinh kí sự” là tập nhật kí bằng chữ Hán, in ở cuối bộ “Hải Thượng y tông tâm lĩnh”

- Tác phẩm tả quang cảnh ở kinh đô, cuộc sống xa hoa phủ chúa Trịnh và quyền uy thế lực của nhà chúa.

b. Về đoạn trích “Vào phủ chúa Trịnh”

* Nội dung: nói về việc Lê Hữu Trác lên tới kinh đô, được dẫn vào phủ chúa để bắt mạch, kê đơn cho Trịnh Cán.

* Tóm tắt theo sơ đồ:

Thánh chỉ-> Vào cung -> Nhiều lần cửa -> V­ườn cây, hành lang -> Hậu mã quân túc trực-> Cửa lớn, đại đ­ường, quyền bổng -> gác tía, phòng trà ->Hậu mã quân túc trực -> Qua mấy lần tr­ướng gấm -> Hậu cung -> Bắt mạch kê đơn -> Về nơi trọ.

* Bố cục:

- Phần 1 (từ đầu đến để tôi xem mạch Đông cung cho thật kĩ): Quang cảnh trong phủ chúa Trịnh

- Phần 2 (còn lại): Qúa trình bắt mạch kê đơn và suy nghĩ của tác giả

3. Thể loại

Thể kí sự là những thể văn xuôi ghi chép những câu chuyện, sự việc, nhân vật có thật và tương đối hoàn chỉnh.

II. Đọc - hiểu văn bản

1.Tác giả kể chuyện được vua cho đemcáng đến đón vào cung chữ bệnh.

- Cảnh bên ngoài:

+ Mấy lần cửa, theo đường bên trái dành cho người ngoài cung.

+Tác giả thấy đâu đâu cũng cây cối “um tùm”, tiếng chim ríu rít, hoa đua thắm, mùi hương thoang thoảng, hành lang nối nhau liên tiếp, lời truyền báo rộn ràng, người qua lại như mắc cửi…

→ Quang cảnh phủ chúa Trịnh cực kì xa hoa tráng lệ nhằm khẳng định quyền uy tột cùng của nhà chúa trong khi đó dân tình trong nước đang chịu nhiều khổ cực vì đói rét, vì chiến tranh.

2. Tác giả kể và tả những điều mắt thấy tai nghe khi được dẫn vào cung

- Tác giả đi qua mấy lần cửa đến một cái điếm, ở đó “ có những cây lạ lùng và những hòn đá lì lạ”, “ cột và bao lơn lượn vòng”

- Vượt qua một cái cửa lớn, bị chặn lại vì tác giả ăn mặc có vẻ lạ lùng”

- Qua một đại đường rồi đến một gác tía, qua một cửa nửa tác giả quan sát kĩ “ nhà lớn thật cao và rộng, hai bên hai cái kiệu …trên sập mắc một cái võng điều”

=> Tác giả đã bị ngợp , bị động trước cảnh uy nghi cẩn mật quá mức tưởng tượng.

- Thái độ của tác giả: tự coi mình là “quê mùa” → khiêm tốn thân mật với các lương y. Đó là nét nhân cách của ông.

3. Tác giả kể và tả việc đi sâu vào nội cung và khám bệnh cho thế tử

- Cảnh thâm cung: trướng gấm, màn là, sập vàng, ghế rồng, đèn sáng lấp lánh, hương hoa ngào ngạt, cung nhân xúm xít, màu mặt phấn, màu áo đỏ.

- Thủ tục rườm rà, nhiêu khê: bữa ăn sáng của tác giả ở điếm hậu mã, cảnh mọi người chầu chực hầu thế tử, cảnh chuẩn bệnh kê đơn, phải lạy chào bốn lạy, lại được khen một câu : “ Ông này lạy khéo”

→ Nội cung là một cảnh vàng son, nhưng tù hãm, thiếu không khí, ngột ngạt, cuộc sống thế tử như “ con chim non nhốt trong lồng son”.

4. Tác giả nhận định bệnh và đề ra phương án chữa bệnh

- Bồi dưỡng thể lực, thể lực tốt sẽ đuổi được bệnh ( Quan điểm này xuất phát từ cuộc sống của thế tửi và các biểu hiện bên ngoài của bệnh)

- Phương sách hòa hoãn, kéo dài thời gian chữa bệnh để ông có thể về lại quê nhà.

=> Đó là người thày thuốc giỏi ,giàu kinh nghiệm ,có lương tâm, có y đức,

=> Một nhân cách cao đẹp, khinh thường lợi danh, quyền quí, quan điểm sống thanh đạm, trong sạch.

III. Tổng kết

1. Nghệ thuât: Bút pháp kí sự đặc sắc của tác phẩm

+ Khả năng quan sát tỉ mỉ, ghi chép trung thực, tả cảnh sinh động.

+ Lối kể khéo léo, lôi cuốn bằng những sự việc chi tiết đặc sắc .

+ Có sự đan xen với tác phẩm thi ca làm tăng chất trữ tình của tác phẩm .

2. Ý nghĩa văn bản

Đoạn trích “Vào phủ chúa Trịnh” phản ảnh quyền lực to lớn của Trịnh Sâm, cuộc sống xa hoa hưởng lạc trong phủ chúa đồng thời bày tỏ thái độ coi thường danh lợi quyền quý của tác giả.

IV. Luyện tập:

Bài tập sgk/trang 9:

So sánh hai đoạn trích “Vào phủ chúa Trịnh” (Lê Hữu Trác) với “Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh” (Phạm Đình Hổ)

* Giống nhau: Đều phán ánh hiện thực cuộc sống xa hoa trong phủ chúa Trịnh

* Khác nhau:

- Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh – Phạm Đình Hổ

    + Phản ánh sự nhũng nhiễu của quan lại đối với nhân dân

    + Các sự kiện được kể một cách tản mạn, ghép nối

    + Thể hiện thái độ phê phán gay gắt của tác giả đối với Chúa và quan lại

- Vào phủ chúa Trịnh – Lê Hữu Trác

    + Ghi chép sự việc theo trình tự thời gian một cách tỉ mỉ và trung thực

    + Thể hiện thái độ phê phán một cách kín đáo

    + Thể hiện thái độ dửng dưng, coi thường vinh hóa phú quý và tấm lòng y đức của Lê Hữu Trác