Tiết 51. Bài 45. DÒNG NĂNG LƯỢNG
TRONG HỆ SINH THÁI VÀ HIỆU SUẤT SINH THÁI
I. Mục tiêu:
Sau khi học xong bài này, HS cần đạt được những yêu cầu sau:
1. Kiến thức:
- Mô tả được một cách khái quát về dòng năng lượng trong hệ sinh thái và hiệu suất sinh thái.
- Nêu được khái niệm về hiệu suất sinh thái.
2.Các kĩ năng sống cơ bản được giáo dục trong bài:
- Kĩ năng thể hiện sự tự tin khi trình bày ý kiến trước nhóm, tổ , lớp.
- Kĩ năng lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ/ ý tưởng.
- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về dòng năng lượng trong hệ sinh thái và hiệu suất sinh thái.
- Kĩ năng quản lí thời gian và đảm nhận trách nhiệm, hợp tác trong hoạt động nhóm.
3. Thái độ:
- GD HS nâng cao ý thức bảo vệ môi trường thiên nhiên (trồng cây gây rừng, bảo vệ rừng, bảo vệ các dạng san hô ven biển...).
II. Phương pháp giảng dạy:
- Trực quan - tìm tòi
- Vấn đáp - tìm tòi
- Thảo luận nhóm.
III. Phương tiện dạy học:
- Hình 45.1, 45.2, 45.3 – SGK.
IV. Tiến trình lên lớp:
1. Khám phá (10p):
*Ổn định lớp:
*Kiểm tra bài cũ:
- Khái niệm về chu trình vật chất trong hệ sinh thái? Trình bày các chu trình cacbon, chu trình nitơ, chu trình nước.
2. Kết nối:
|
Hoạt động của thầy và trò |
Nội dung kiến thức |
|
Hoạt động 1: Tìm hiểu về dòng năng lượng trong hệ sinh thái. GV: Nhận xét về sự phân bố năng lượng trên trái đất? Cây xanh có thể đồng hóa được loại ánh sáng nào và nó chiếm khoảng bao nhiêu phần trăm? HS: Nghiên cứu thông tin SGK để trả lời. GV: Quan sát hình 45.1 SGK cho biết: - Năng lượng biến đổi như thế nào trong hệ sinh thái? - Nguồn năng lượng truyền qua các bậc dinh dưỡng có còn nguyên vẹn không? - Năng lượng đi qua hệ sinh thái khác với sự vận động của vật chất như thế nào? - Hãy giải thích vì sao năng lượng càng truyền lên bậc dinh dưỡng càng cao thì càng nhỏ dần? - Năng lượng bị thất thoát là do đâu? HS: Nghiên cứu thông tin SGK và hình 43.1 để trả lời. GV: yêu cầu HS quan sát lại hình 43.1 SGK và cho biết: - Các sinh vật sản xuất trong hệ sinh thái đó? - Những sinh vật nào đóng vai trò quan trọng trong việc truyền năng lượng từ môi trường vô sinh vào chu trình dinh dưỡng? - Nêu tóm tắt con đường truyền năng lượng trong hệ sinh thái đó? Hoạt động 2: Tìm hiểu về hiệu suất sinh thái. GV: Tỉ lệ thất thoát năng lượng xảy ra như thế nào khi năng lượng đi qua mỗi bậc dinh dưỡng trong hệ sinh thái? Từ đó các em hiểu như thế nào là hiệu suất sinh thái? HS: Nghiên cứu thông tin SGK và hình 45. 3 để trả lời. VD: có một HST nhận được năng lượng ánh sáng là 106kcal/m2/ngày. chỉ có 2,5% số năng lượng được dùng trong quang hợp. sản lượng sv thực chỉ chiếm khoảng 10% sản lượng sinh vật toàn phần., sản lượng Xác định sản lượng sinh vật toàn phần, sản lượng sinh vật thực ở sinh vật SX |
I. DÒNG NĂNG LƯỢNG TRONG HỆ SINH THÁI. 1. Phân bố năng lượng trên trái đất. - Ánh sáng mặt trời phân bố không đều trên bề mặt trái đất: + Càng lên cao lớp không khí càng mỏng nên ánh sáng càng mạnh. Vùng xích đạo có tia sáng chiếu thẳng góc lên ánh sáng mạnh hơn vùng ôn đới. Càng xa vùng xích đạo, ánh sáng càng yếu, ngày càng kéo dài. + Ánh sáng còn thay đổi theo thời gian trong năm: Mùa hè ánh sáng mạnh và ngày kéo dài hơn, mùa đông ngược lại. - Năng lượng ánh sáng phụ thuộc vào thành phần tia sáng: + Tia sáng có bước sóng dài chủ yếu tạo nhiệt. Sinh vật sản xuất chỉ sử dụng được những tia sáng nhìn thấy (chiếm khoảng 50% tổng lượng bức xạ) cho quá tình quang hợp. Quang hợp chỉ sử dụng khoảng 0,2% - 0,5% tổng năng lượng bức xạ chiếu trên trái đất tổng hợp nên các hợp chất hữu cơ. 2. Dòng năng lượng trong hệ sinh thái. - Năng lượng được truyền từ bậc dinh dưỡng thấp lên bậc dinh dưỡng cao. Càng lên bậc dinh dưỡng cao hơn thì năng lượng càng giảm do một phần năng lượng bị thất thoát. - Năng lượng được truyền theo một chiều từ sinh vật sản xuất qua các bậc dinh dưỡng tới môi trường. Vật chất được trao đổi qua chu trình dinh dưỡng. II. HIỆU SUẤT SINH THÁI. - Hiệu suất sinh thái là tỉ lệ phần trăm(%) chuyển hóa năng lượng giữa các bậc dinh dưỡng trong hệ sinh thái. - năng lượng bị thất thoát là do: tiêu hao qua hô hấp, sinh nhiệt của cơ thể, qua chất thải, các bộ phận rơi rụng của cơ thể, năng lượng truyền lên các bậc dinh dưỡng cao hơn. - Gọi H(%) là hiệu suất sinh thái Qn là năng lượng ở bậc dinh dưỡng cấp n Qn+ 1 là bậc dinh dưỡng cấp n + 1 H(%) = Qn+ 1/Qn x 100% |
3. Thực hành / Luyện tập: (5p)
- Cây xanh sử dụng năng lượng cho quang hợp chủ yếu thuộc dải sóng nào và chiếm bao nhiêu % của tổng lượng bức xạ chiếu xuống mặt đất?
- Hiệu suất sinh thái của bậc dinh dưỡng sau thường là bao nhiêu so với bậc dinh dưỡng liền kề?
- Những nguyên nhân chính gây ra sự thất thoát năng lượng trong hệ sinh thái?
4. Vận dụng : (5p)
- Đọc bài 46 và sưu tầm tranh ảnh về thực trạng khai thác tài nguyên thiên nhiên, ô nhiễm môi trường ở nước ta.
V. Rút kinh nghiệm:
