Tìm hiểu chung
Video hướng dẫn giải
Bố cục: 2 phần
- Phần 1 (2 câu đầu): Bức tranh thiên nhiên vùng sơn cước.
- Phần 2 (2 câu cuối): Bức tranh sinh hoạt.
Câu 1
Video hướng dẫn giải
Câu 1 (trang 42 SGK Ngữ Văn 11 Tập 2)
Những điểm chưa sát trong bản dịch thơ so với nguyên tác:
- Câu 2: từ “chòm” chưa sát nên không gợi được sự lẻ loi, đơn độc của hình tượng mây; cụm từ “trôi nhẹ” chưa toát được hết trạng thái chậm rãi như không chuyển động của mây.
- Câu 3: dịch thừa chữ “tối” làm lộ ý thơ và giảm tinh thần lạc quan của tứ thơ.
Câu 2
Video hướng dẫn giải
Câu 2 (trang 42 SGK Ngữ Văn 11 Tập 2)
Phân tích hai câu đầu:
- Bức tranh núi rừng rộng lớn, lạnh lẽo lúc chiều muộn:
+ Thời gian nghệ thuật: hoàng hôn → thời gian đẹp nhưng gợi buồn, gợi nỗi cô đơn, thường gắn với hình ảnh người lữ thứ trong thơ xưa.
+ Không gian nghệ thuật: rừng (“lâm”), trời (“thiên không”) → không gian rộng lớn, rợn ngợp nơi xứ người.
+ Hình ảnh: cánh chim mỏi mệt lúc cuối ngày đang đi tìm chốn ngủ (“quyện điểu”), áng mây đơn độc, lững lờ → bé nhỏ, đơn độc giữa không gian rợn ngợp.
- Bức tranh núi rừng ẩn chứa tâm trạng của nhà thơ:
+ Trạng thái mệt mỏi, rã rời sau một ngày dài chuyển lao của người tù cách mạng.
+ Nỗi cô đơn, lẻ loi của người tù khi phải xa quê hương, gia đình, đồng chí.
+ Khát khao trở về như cánh chim về tổ, khát khao tự do như áng mây tự tại.
Câu 3
Video hướng dẫn giải
Câu 3 (trang 42 SGK Ngữ Văn 11 Tập 2)
Phân tích hai câu sau:
- Bức tranh đời sống nơi xóm núi:
+ Hình ảnh cô gái xóm núi trong công việc xay ngô: trẻ trung, tươi tắn (“cô em”); vẻ đẹp khỏe khoắn, say sưa, lao động quên cả thời gian (“ma bao túc” – “bao túc ma hoàn”).
+ Hình ảnh lò than: đem lại hơi ấm xua tan cái giá lạnh, đem lại ánh sáng xua đi bóng tối, đem lại màu sắc nồng đượm khiến bức tranh trở nên tươi sáng, tràn đầy sức sống (chữ “hồng” là nhãn tự của bài thơ).
- Tâm trạng, cảm xúc của nhà thơ:
+ Hào hứng, thích thú và vui chung với niềm vui lao động của cô gái sơn cước.
+ Tinh thần lạc quan, phấn chấn khi điểm nhìn kết lại ở hình ảnh lò than rực hồng.
+ Tinh thần chủ động, bản lĩnh làm chủ hoàn cảnh của người chiến sĩ thời đại mới.
Câu 4
Video hướng dẫn giải
Câu 4 (trang 42 SGK Ngữ Văn 11 Tập 2)
Nghệ thuật đặc sắc trong bài thơ:
- Bút pháp tả cảnh ngụ tình, lấy điểm tả diện đem lại bức tranh chấm phá thú vị và nhiều bất ngờ cho người đọc. Hình ảnh thơ chọn lọc, có sức gợi hình gợi cảm lớn.
- Ngôn ngữ tự nhiên, giản dị mà gợi cảm, cô đọng, hàm súc.
Luyện tập
Câu 1 (trang 42 SGK Ngữ văn 12 tập 2)
Sự vận động của cảnh vật và tâm trạng nhà thơ trong bài Chiều tối:
*Cảnh vật:
- Vận động từ không gian rộng lớn lạnh lẽo của rừng núi về không gian ấm cúng của cảnh sinh hoạt gia đình.
- Sự vận động từ ánh chiều âm u, tăm tối đến ánh lửa hồng, rực rỡ, ấm áp, từ nỗi buồn đến niềm vui.
* Tâm trạng:
- Từ tâm trạng uể oải, mệt mỏi, cô đơn, buồn đến niềm vui, niềm tin yêu vào cuộc sống.
- Từ cảnh vật (cánh chim mỏi, chùm mây đơn lẻ) đến lòng người (từ nỗi buồn đến niềm vui).
- Nhân vật trữ tình không hài hòa vào thiên nhiên mà trở thành trung tâm.
Câu 2 (trang 42 SGK Ngữ văn 12 tập 2)
Hình ảnh tập trung thể hiện vẻ đẹp tâm hồn của Hồ Chí Minh chính là hình ảnh cô gái xay ngô bên bếp lửa hồng:
- Gợi cuộc sống sum vầy, ấm áp, làm vợi đi ít nhiều nỗi đau khổ của người đi đày, mang lại niềm vui, sức mạnh, sưởi ấm lòng người tù.
- Sự vận động từ nỗi buồn đến niềm vui, từ bóng tối đến ánh sáng.
- Niềm tin, niềm lạc quan.
- Con người trở thành trung tâm của bức tranh thiên nhiên, bức tranh sự sống
=> Thông qua bức tranh cuộc sống lao động, thể hiện vẻ đẹp trong tâm hồn người tù: lạc quan, tin tưởng vào tương lai tươi sáng, tình yêu thương con người.
Câu 3 (trang 42 SGK Ngữ văn 12 tập 2)
Nhà thơ Hoàng Trung Thông đã ca ngợi thơ Bác: vừa có chất thép mà vẫn đậm đà chữ “tình”. Điều đó đươc thể hiện rất rõ trong bài thơ Chiều tối:
- Chất thép: Hai câu thơ đầu, Bác đã vẽ nên một bức tranh mang vẻ đẹp cổ điển, tả ít mà gợi nhiều, chỉ hai nét phác họa mà gợi lên hồn cảnh vật. Thiên nhiên ảm đạm và hoang vắng có phần phù hợp với cảnh ngộ của Người. Nhưng qua đó ta lại thấy được một nét nổi bật trong tâm hồn Bác, là trong giờ phút đau khổ, nặng nề, cực nhọc nhất Bác vẫn tha thiết với thiên nhiên và tìm thấy ở thiên nhiên sự đồng cảm. Qua đó, thể hiện bản lĩnh kiên cường của người chiến sĩ.
- Chất tình: Hình ảnh Bác trong bài thơ đã vượt hoàn cảnh, tâm hồn để hướng đến ánh sáng, gắn bó với cuộc đời, con người. Qua đó thấy được tình yêu thiên nhiên, Tổ quốc, yêu cuộc sống bình dị của người lao động. Bài thơ tuy viết về cảnh chiều tối nhưng lại thắp sáng lên trong lòng người đọc một ngọn lửa hồng ấm áp của niềm tin yêu đời.
Tổng kết
Video hướng dẫn giải
| Chiều tối cho thấy tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống, ý chí vượt lên hoàn cảnh khắc nghiệt của nhà thơ chiến sĩ Hồ Chí Minh. Bài thơ đậm sắc thái nghệ thuật cổ điển mà hiện đại. |
