1. Khái niệm dấu chấm lửng
Dấu chấm lửng được kí hiệu bởi ba dấu chấm (...), còn gọi là dấu ba chấm, là một trong những loại dấu câu thường gặp trong văn viết.
2. Tác dụng của dấu chấm lửng
- Dấu chấm lửng có các công dụng:
+ Biểu đạt ý còn nhiều sự vật, hiện tượng tương tự chưa liệt kê hết khi kết hợp với dấu phẩy đứng trước nó. Ví dụ:
Khi tiếng trống hiệu vừa dứt, bốn thanh niên của bốn đội thoăn thoắt leo lên thân cây chuối rất trơn vì đã bôi mỡ. Có người leo lên, tụt xuống, lại leo lên...
(Minh Nhương, Hội thổi cơm thi ở Đồng Vân)
+ Thể hiện chỗ lời nói bỏ dở hay ngập ngùng, ngắt quãng. Ví dụ:
Bởi vì ...bởi vì ...(San cúi mặt và bỏ tiếng Nam, dùng tiếng Pháp) người ta lừa dối anh.
(Nam Cao, Sống mòn)
+ Làm giãn nhịp điệu câu văn, chuẩn bị cho sự xuất hiện của một từ ngữ biểu thị nội dung bất ngờ hay hài hước, châm biếm. Ví dụ:
Thầy Lí cũng xòe năm ngón tay trái úp lên trên ngón tay mặt nói:
- Tao biết mày phải ...nhưng nó lại phải ...bằng hai mày.
(Trương Chính – Phong Châu, Nhưng nó phải bằng hai mày)
+ Biểu thị lời trích dẫn bị lược bớt. Ví dụ:
Nước từ trên núi Tiên giội như thác, trắng xóa, qua suối Cộc xóm Đông tràn sang suối xóm Tây rồi dồn về suối xóm Trại chúng tôi [ ...] Trẻ con chúng tôi la ó, té nhau, reo hò.
(Duy Khán, Tuổi thơ im lặng)
+ Mô phỏng âm thanh kéo dài, ngắt quãng: Ví dụ:
Ò ...ó ...o ...
(Trần Đăng Khoa, Ò ...ó ...o)
3. Bài tập minh họa
Bài tập: Nêu tác dụng của dấu chấm lửng trong các ví dụ dưới đây
Vài chiếc nhạn mùa thu chao đi liệng lại trên mâm bể sáng dần lên cái chất bạc nén…
Thầy Ha men đứng trên bục, người tái nhợt. Chưa bao giờ tôi cảm thấy thầy lớn lao đến thế…
Đến nay tháng sáu
Chợt nghe tin nhà
Ra thế
Lượm ơi!...
Chúng tôi chạy ùa ra, con cắt còn ngắc ngoải. Bây giờ tôi mới tận mắt nhìn thấy con cắt…
Phương pháp giải:
Dựa vào nội tác dụng của dấu chấm lửng để phân tích
Lời giải chi tiết:
- Tác dụng của dấu chấm lửng:
+ Dấu chấm lửng thể hiện còn nhiều sự vật khác, sự việc khác chưa liệt kê hết
+ Dấu chấm lửng thể hiện sự xúc động của học trò trước hình ảnh của thầy Ha men trong buổi học cuối cùng
+ Dấu chấm lửng diễn tả nỗi đau kéo dài khi nghe tin Lượm hi sinh
+ Sự ngạc nhiên khi lần đầu tiên thấy chim cắt của nhân vật “tôi”
