Bài 20 : Phân bố dân cư và đô thị hóa trên thế giới

Chức năng hoạt động kinh tế ở thành thị là dịch vụ, công nghiệp, xây dựng.

Khu vực ở châu Phi có mật độ thấp nhất hiện nay là Nam Phi, phổ biến từ 10 đến 100 người/km² - 2020. Còn khu vực có mật độ dân số cao nhất là Tây Phi, có một số nước từ 101 đến 200 người/km².

Biểu hiện của đô thị hóa là tỉ lệ dân thành thị tăng nhanh

Từ năm 1900 - 2005: Tỉ lệ dân thành thị tăng (từ 13,6%  lên 48%), tỉ lệ dân nông thôn giảm (86,4% xuống 52%).

Dân cư thế giới phân bố rất không đều, có những vùng dân cư tập trung đông đúc như: Nam Á, Đông Á, Đông Nam Á, Tây và Trung Âu,... lại có những vùng thưa dân như: Bắc Á, châu Đại Dương,...

Biểu hiện của đô thị hóa là dân cư tập trung vào các thành phố lớn và cực lớn

- Số lượng thành phố có số dân trên 1 triệu người ngày càng nhiều.

- Nơi cao: Bắc Mĩ, Nam Mĩ, Ôxtrâylia, Tây Âu, Liên Bang Nga, Li-bi.

-Nơi thấp: Châu Phi, phần đa châu Á (trừ Liên bang Nga).

Sự biến động về tỉ trọng dân cư ở các châu lục

- Tỉ trọng dân cư ở châu Mĩ, châu Á, châu Đại Dương tăng.

- Tỉ trọng dân cư ở châu Âu, châu Phi giảm.

=> Tỉ trọng dân cư của châu Âu có xu hướng giảm.

Đô thị hóa gắn với công nghiệp hóa đem lại nguồn lao động dồi dào có chất lượng, cung cấp điều kiện cơ sở hạ tầng hiện đại, thu hút đầu tư… từ đó thúc đẩy tốc độ phát triển kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế và thay đổi sự phân bố dân cư, thay đổi các quá trình sinh, tử và hôn nhân ở các đô thị.

=> Như vậy đô thị hóa góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế và cơ cấu lao động không phải là tác động tiêu cực.

Ở châu Á có mật độ dân số cao, dân cư tập trung đông đúc như: Nam Á, Đông Á, Đông Nam Á,… nhưng khu vực Nam Á có mật độ dân số cao nhất (trên 200 người/km² - 2020). Còn khu vực Đông Á, Đông Nam Á phổ biến từ 101 đến 200 người/km², có một số quốc gia trên 200 người/km² như Việt Nam, Phi-lip-pin, Hàn Quốc, Nhật Bản và Triều Tiên.

Sự phát triển của đô thị hóa gắn liền với quá trình công nghiệp hóa: công nghiệp phát triển -> cơ sở hạ tầng được hoàn thiện, tạo nhiều việc làm (trongg lĩnh vực công nghiệp và dịch vụ),  thu hút dân cư đông đúc, góp phần nâng cao đời sống người dân.

=> từ đó góp phần thúc đẩy quá trình đô thị hóa phát triển => làm cho lối sống của dân cư nông thôn nhích gần lối sống thành thị về nhiều mặt như: kiến trúc, giao thông, công trình công cộng, tuân thủ pháp luật, ….

Khu vực ở châu Mĩ có mật độ dân số cao nhất hiện nay là Ca-ri-bê (phổ biến từ 10 đến 100 người/km² - 2020). Còn khu vực có mật độ dân số thấp nhất là Bắc Mĩ (phổ biến từ 10 đến 100 người/km², có nơi dưới 10 người/km² - 2020).

Đô thị hóa phát triển gắn liền với công nghiệp hóa sẽ có nhiều tác động tích cực. Đô thị hóa vai trò:

+ thu hút dân cư lao động tập trung tại các thành phố, đô thị lớn (đặc biệt lao động có chuyên môn) 

+ các công trình cơ sở hạ tầng kĩ thuật được đầu tư hoàn thiện, hiện đại.

=> Thu hút đầu tư, thúc đẩy sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo ngành, thành phần kinh tế và lãnh thổ -> đẩy mạnh công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước

Đô thị hóa là một quá trình kinh tế - xã hội mà biểu hiện của nó là sự tăng nhanh về số lượng và quy mô của các đặc điểm dân cư đô thị, sự tập trung dân cư trong các thành phố, nhất là các thành phố lớn và phổ biến rộng rãi lối sống thành thị.

- Công thức tính: 

- Áp dụng công thức:

 Đổi 330.991 km² = 0,330991 triệu km²

Khu vực ở châu Âu có mật độ dân số cao nhất hiện nay là Tây Âu (nhiều quốc gia trên 200 người/km² - 2020). Khu vực có mật độ dân số thấp nhất là Bắc Âu (phổ biến từ 10 đến 100 người/km² - 2020).

Đề bài yêu cầu:

- Thể hiện sự thay đổi cơ cấu dân số thành thị và nông thôn.

- Trong giai đoạn 1990 – 2015 -> có 4 năm

=> Dựa vào dấu hiệu nhận biết biểu đồ miền -> xác định được biểu đồ thích hợp nhất để thể hiện cơ cấu dân số phân theo thành thị và nông thôn của thế giới trong giai đoạn 1900 – 2015 là biểu đồ miền.

Đô thị hoá không những góp phần thúc đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế - lao động mà còn làm thay đổi phân bố dân cư, lao động, quá trình sinh tử và hôn nhân đô thị,...

Nhận xét:

Mật độ dân số thế giới là 47,8 người/km²

- Châu Phi (29,9 người/km²), châu Mĩ (21,1 người/km²), châu Đại Dương (3,9 người/km²),  có mật độ dân số thấp hơn mật độ dân số trung bình của thế giới

=> Nhận xét A đúng

-  Châu Á có mật độ dân số cao nhất và cao hơn so với mật độ dân số trung bình của thế giới (123,3 người/km²).

=> Nhận xét B, D đúng

- Châu Đại Dương có mật độ dân số thấp nhất thế giới (3,9 người/km²).

=> Nhận xét C không đúng

Vùng Đông Bắc Hoa Kì tập trung đông dân cư là do lịch sử khai thác lãnh thổ sớm nhất của Hoa Kì cùng với đó Đông Bắc Hoa Kì là vùng có điều kiện tự nhiên rất thuận lợi và có ngành công nghiệp phát triển nhanh.

Trong lịch sử khai thác lãnh thổ, đây là vùng được khai phá sớm nhất (lịch sử khai thác sớm hơn so với miền tây khoảng vài trăm năm) -> do vậy công nghiệp của vùng phát triển sớm với thế mạnh là các ngành công nghiệp truyền thống cần nhiều lao động như: khai thác khoáng sản, luyện kim, cơ khí, chế tạo máy, đóng tàu…

=> Kinh tế phát triển sớm đã thu hút đông đúc dân cư về đây sinh sống và làm việc -> quá trình đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ với trình độ cao, hình thành các thành phố, siêu đô thị ở vùng này (Niu I-ooc. Oa-sinh-tơn, Ốt-ta-oa, Si-ca-gô…).