Bài 10 : Thủy quyển. Nước trên lục địa

Địa hình có ảnh hưởng tương đối lớn tới dòng chảy sông ngòi: Những nơi có độ dốc lớn như miền núi, tốc độ dòng chảy nhanh hơn đồng bằng và ngược lại.

Đáp án:

Đúng, vì sườn đón gió thường có lượng mưa lớn hơn nên lượng nước cấp trên mặt dồi dào hơn sườn khuất gió.

Các nhân tố có vai trò điều hòa chế độ nước sông là: Hồ đầm, thực vật và nước ngầm.

- Khi nước sông dâng lên: một phần nước sông chảy vào hồ đầm

- Khi nước sông hạ thấp: hồ cung cấp nước ngược lại cho sông

- Khi xảy ra mưa lớn: cây giữ nước, thấm xuống đất tạo thành nước ngầm

Khi đầu nguồn mất lớp phủ thực vật thì: đất dễ bị xói mòn, rửa trôi; lũ quét, lũ ống xảy ra bất ngờ và dồn dập.

Nơi đó thường không có nguồn nước ngầm phong phú, do không có thực vật giữ lại nước.

Sự phân bố phụ lưu, chi lưu ảnh hưởng đến chế độ nước sông:

- Nếu các phụ lưu tập trung trên một đoạn sông ngắn, dễ xảy ra tình trạng lũ chồng lũ.

- Nếu các phụ lưu phân bố đều theo chiều dài dòng chính, mỗi đợt lũ có thể kéo dài hơn nhưng lũ không quá cao.

- Sông có nhiều chi lưu, nước lũ thoát nhanh, chế độ nước sông bớt phức tạp.

- Hồ núi lửa: thường hình thành trên miệng núi lửa đã tắt và khá sâu.

- Hồ kiến tạo: hình thành tại các nơi sụt lún, nứt vỡ trên mặt đất do các mảng kiến tạo di chuyển

- Hồ móng ngựa: hình thành tại các khúc uốn sông bị tách ra khỏi dòng chính, sau khi chuyển dòng.

- Hồ băng hà: các khối đá do sông băng cổ mang theo đã bào mòn bề mặt đất bên dưới, tạo thành hố lõm.

- Hồ nhân tạo: do con người tạo nên với các mục đích khác nhau

- Hồ núi lửa: Hồ Plei Ku, hồ Crây-tơ

- Hồ kiến tạo: Hồ Vic-to-ri-a, hồ Bai-can

- Hồ băng hà: Ngũ Hồ, hồ Gấu Lớn 

- Hồ nhân tạo: Hồ Ca-ri-ba, hồ Dầu tiếng

Hồ nhân tạo: do con người tạo nên với các mục đích khác nhau như hồ thủy điện, hồ thủy lợi, hồ cảnh quan, ... (Hồ Ca-ri-ba, hồ Dầu Tiếng, hồ Hòa Bình, ...)

Hồ nhân tạo không phải do sự di chuyển của những khối đá từ các dòng sông băng, không hình thành tại các khúc uốn sông bị tách ra khỏi dòng chính. Nên hai đặc điểm này không phải đặc điểm của hồ nhân tạo.

Hồ kiến tạo: hình thành tại các nơi sụt lún, nứt vỡ trên mặt đất do các mảng kiến tạo di chuyển. Các hồ này thường dài và sâu. (Hồ Bai-can, hồ Vic-to-ri-a, ...)

Nếu lượng tuyết tan hằng năm ít hơn lượng tuyết rơi xuống, tuyết sẽ tích đọng và rắn lại, trở thành băng.

Sai, vì khối băng dày 3m chưa đủ trọng lực khiến nó có thể tự di chuyển, thông thường khi băng có độ dày trên 30m, trọng lực sẽ khiến băng có thể tự dịch chuyển từ vài cm đến 30m/ngày, tạo thành sông băng.

Đúng, vì có tới 90% băng tuyết tập trung ở hai cực Bắc và Nam.

Đối với Trái Đất, băng tuyết góp phần: 

- Điều hòa nhiệt độ Trái Đất, đặc biệt khi Trái Đất ngày càng nóng lên.

- Cung cấp và dự trữ nước ngọt, các khối băng là kho dự trữ nước ngọt lớn nhất trên Trái Đất, chiếm tới 68,7% tổng lượng nước ngọt trên Trái Đất.

- Băng tuyết trên các đỉnh núi là nguồn cung cấp nước cho các con sông.

Băng tuyết không góp phần “Bảo tồn các loài sinh vật quý hiếm”

Các nhân tố ảnh hưởng đến nguồn nước ngầm bao gồm: nguồn cung cấp nước, độ dốc địa hình (dốc hay bằng phẳng), khả năng thấm nước của đất, đá; mức độ bốc hơi, lớp phủ thực vật.

Nguồn nước ngầm không bị ảnh hưởng bởi hướng sườn hoặc góc chiếu sáng của Mặt Trời.

- Tại các vùng ẩm ướt, đất đá dễ thấm hút nước, nước ngầm nằm khá nông, thậm chí sát mặt đất (Đúng)

- Tại các vùng khô hạn, nước ngầm có thể nằm dưới sâu vài chục đến vài trăm mét (Đúng)

- Ở các vùng hoang mạc, gần như không có nước ngầm (Sai), mặc dù hoang mạc là nơi khô hạn, ít mưa, nhưng lượng nước ngầm sâu dưới lòng đất vẫn tồn tại ở một số nơi có lớp phủ thực vật hoặc gần các vùng đá thấm nước khác.

Việc khai thác sử dụng không hợp lí đã dẫn tới tình trạng suy giảm lượng nước ngầm. Hiện nay, việc chôn lấp, xử lí rác thải không đúng cách đã làm ô nhiễm nguồn nước ngầm.

Vậy các giải pháp để xử lí là: 

- Trồng nhiều cây xanh, đặc biệt là khu vực đầu nguồn, để dự trữ nguồn nước ngầm, bảo vệ đất, chống xói mòn.

- Không vứt và xả rác bừa bãi ra đất, nguồn nước để nguồn nước ngầm không bị lẫn những chất bẩn từ rác thải.

Bảo vệ nguồn nước ngọt là yêu cầu cấp bách của tất cả các quốc gia vì:

- Nước ngọt có vai trò rất quan trọng đối với đời sống như cung cấp nước cho sự tồn tại, nước cho sản xuất, giao thông vận tải, du lịch, nuôi trồng thủy sản, thủy điện, ...

- Nước ngọt rất ít, chỉ chiếm 2,5% lượng nước trên Trái Đất và đang dần ô nhiễm do các hoạt động sống của con người, đặc biệt là nguồn nước sạch.

Nước ngầm có bị bốc hơi, do mặt đất phía trên tầng chứa nước hấp thụ nhiệt từ Mặt Trời, tạo ra nhiệt độ. Nhiệt độ cao khiến nước ngầm gần mặt đất bốc hơi.