Bài 15. Công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước thời Lý (1009-1226)

Nguyên nhân thắng lợi của cuộc  kháng chiến chống Tống (1075-1077):

- Chủ quan:

+ Nhân dân Đại Việt có tinh thần yêu nước, ý chí quyết chiến, quyết thắng với kẻ thù

+ Nhà Lý đã có sự chuẩn bị chu đáo về mọi mặt: đường lối chiến tranh, lực lượng, cơ sở vật chất

- Khách quan: Nhà Tống đang lâm vào tình trạng khủng hoảng, tiềm lực suy giảm, khó có thể tiến hành một cuộc chiến tranh trong thời gian dài

=> Đáp án D: trong quá trình kháng chiến Đại Việt và Champa không có sự đoàn kết với nhau và ngược lại Champa còn nghe theo sự xúi giục của nhà Tống tấn công Đại Việt từ phía Nam

Trên cơ sở phân tích Chiếu dời đổ của Lý Thái Tổ có thể thấy một số lý do để ông quyết định dời đô từ Hoa Lư về Đại La như sau:

- Hoa Lư là một vùng núi non hiểm trở, thuận lợi cho việc phòng thủ đất nước trong thời loạn. Tuy nhiên đến khi Lý Công Uẩn lên ngôi, đất nước đã được thái bình, cần tập trung phát kiển kinh tế văn hóa mà Hoa Lư không thể đáp ứng được yêu cầu này

- Trong khi đó Đại La là vùng đất “ở giữa khu vực trời đất, được thế rồng cuộn hổ ngồi, chính giữa Nam Bắc Đông Tây, tiện nghi núi sông sau trước.  Vùng này mặt đất  rộng mà bằng phẳng thế đất cao mà sáng sủa dân cư không cổ tháp trũng tối tăm muôn vật hết sức tươi tốt phồn thịnh xem khắp đất việt đó là nơi thắng địa thực là chỗ tụ hội quan yếu bốn phương đúng là nơi thượng đô kinh sư mãi muôn đời.”

=> Loại trừ đáp án: B

Sự phát triển của nông nghiệp dưới thời Lý có tác dụng ổn định đời sống nhân dân. Từ đó đảm bảo sự ổn định của tình hình xã hội

Để đánh chiếm Đại Việt, nhà Tống đã:

- Xúi giục vua Cham-pa đánh lên từ phía Nam

- Còn ở biên giới phía Bắc của Đại Việt, nhà Tống ngăn cản việc buôn bán, đi lại của nhân dân hai nước, dụ dỗ các tù trưởng của dân tộc ít người.

- Nhà Tống đã cho xây dựng những căn cứ quân sự ở Châu Ung, châu Khâm, châu Liêm để tích trữ lương thực, vũ khí cho cuộc chiến tranh

=> Loại trừ đáp án: D

*Sơ đồ tổ chức bộ máy nhà nước thời Lý

Quan sát vào sơ đồ tổ chức bộ máy nhà nước thời Lý có thể thấy tổ chức bộ máy nhà nước tiếp tục được hoàn thiện, tính chất tập quyền cao hơn so với thời kì trước nhưng quyền lực của nhà vua vẫn bị hạn chế do vai trò quá lớn của các đại thần

Một số quý tộc (hoàng tử, công chúa), quan lại được nhà nước phong cấp ruộng đất hoặc số ít dân thường do có nhiều ruộng trở thành thế lực địa chủ trong xã hội

Giữa lúc quân Tống gặp khó khăn khi thất bại tại trận Như Nguyệt nhưng Lý Thường Kiệt lại chủ động kết thúc chiến tranh bằng cách “giảng hòa”, mềm dẻo, thương lượng với quân Tống. Cách giải quyết này đã thể hiện thiện chí hòa bình, tinh thần nhân đạo của Đại Việt, đảm bảo mối quan hệ hòa hiếu giữa hai nước từ trước. Đồng thời, giúp nhanh chóng kết thúc chiến tranh, hạn chế bớt thiệt hại xương máu, vật chất của nhân dân

Chính sách nổi bật của nhà Lý đối với đồng bào dân tộc thiểu số là chính sách nhu viễn (mềm dẻo với vùng biên cương xa xôi) với một trong những biểu hiện cụ thể là gả công chúa cho các tù trưởng dân tộc ít người, phong chức tước để tạo ra mối liên hệ thân tộc, biến họ thành những phên dậu bảo vệ đất nước

Dưới thời Lý, đạo Phật được coi trọng và được nâng lên thành quốc giáo do:

- Nhà Lý được thành lập dựa trên sự ủng hộ, giúp đỡ của các nhà sư (Vạn Hạnh) và bản thân Lý Công Uẩn cũng là người xuất thân từ cửa chùa

- Đạo Phật với giáo lý hướng thiện phù hợp với đời sống văn hóa tinh thần của người Việt

- Trong buổi đầu mới giành độc lập, những người đứng đầu nhà nước muốn thoát khỏi ảnh hưởng của Trung Hoa, nên vẫn hạn chế ảnh hưởng của Nho giáo và muốn trọng dụng Phật giáo để trị nước. 

=> Loại trừ đáp án: D

Tư tưởng xuyên suốt của nhà Lý trong cuộc kháng chiến chống Tống (1075-1077) là tư tưởng chủ động:

- Chủ động mở cuộc tấn công sang đất Tống để chặn đứng mũi tiến công của địch

- Chủ động rút về xây dựng phòng tuyến sông Như Nguyệt để phòng thủ trước cuộc xâm lược của nhà Tống

- Chủ động giảng hòa để kết thúc chiến tranh

Thời nhà Lý đã xuất hiện thêm một hình thức tuyển chọn quan lại mới là bằng con đường khoa cử. Năm 1075 khoa thi đầu tiên được mở để tuyển chọn quan lại.

Các triều đại trước đây có 3 hình thức tuyển chọn quan lại là nhiệm tự, tiến cử và bảo cử

Bài thơ “Nam quốc sơn hà” ra đời trong bối cảnh cuộc kháng chiến chống Tống đang diễn ra gay go, quyết liệt nhằm:

- Đánh đòn tâm lý vào kẻ thù khiến chúng hoang mang, lo sợ

- Khẳng định chủ quyền và chứng minh tính chính nghĩa của cuộc kháng chiến của quân và dân Đại Việt

- Cổ vũ tinh thần chiến đấu của quân dân Đại Việt. 

=> Loại trừ đáp án: B

Thời Lý có 4 công trình kiến trúc- điêu khắc được mệnh danh là An Nam tứ đại khí là chuông Quy Điền, tháp Báo Thiên, vạc Phổ Minh, tượng phật chùa Quỳnh Lâm

Nhờ chính sách “nhu viễn”, nhà Lý đã thắt chặt được mối quan hệ với đồng bào dân tộc thiểu số ở phía Bắc, biến họ trở thành một trong những lực lượng xung kích trong cuộc kháng chiến chống Tống xâm lược (1075-1077)

- Tôn Đản (Tông Đản) là người thuộc châu Quảng Nguyên (Cao Bằng). Cha của ông là châu mục châu Quảng Nguyên.

- Thân Cảnh Phúc biệt danh Phò mã áo Chàm là tù trưởng động Giáp châu Lạng tức Châu Quang Lang (Lạng Sơn). Năm 1066, Thân Cảnh Phúc được vua Lý Thánh Tông gả con gái là công chúa Thiên Thành và cho làm phò mã, được phong làm Châu mục Lạng Châu.

Trong cuộc tấn công sang đất Tống cuối năm 1075, Thân Cảnh Phúc và Tông Đản chỉ huy dân binh miền núi đánh vào Ung Châu- một trong số những căn cứ của quân Tống chuẩn bị cho cuộc chiến tranh xâm lược Đại Việt.