Bài 14. Công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước thời Ngô-Đinh-Tiền Lê

Năm 968, công cuộc thống nhất đất nước đã hoàn thành, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi Hoàng đế (Đinh Tiên Hoàng), đặt tên nước là Đại Cồ Việt (nước Việt lớn).

Sau khi Ngô Quyền mất, các cuộc tranh đoạt ngôi báu diễn ra liên miên, đất nước rơi vào tình trạn chia cắt, hỗn loạn. Sử cũ gọi là “loạn 12 sứ quân”

- Cuối năm 979, nội bộ triều Đinh xảy ra một số biến cố. Đinh Tiên Hoàng và con trai là Đinh Liễn bị ám hại. Vua mới còn nhỏ, Lê Hoàn được cử làm phụ chính. Nhân cơ hội đó, nhà Tống lăm le xâm phạm bờ cõi Đại Cồ Việt.

- Trước tình thế hiểm nghèo, các tướng lĩnh và quân đội đồng lòng suy tôn Lê Hoàn lên làm vua  lập nên nhà Tiền Lê

=> Như vậy, nối tiếp sự nghiệp của nhà Đinh là nhà Tiền Lê.

Đinh Bộ Lĩnh là người có tài, lại được nhân dân nhiều địa phương giúp sức, ủng hộ, ông đánh đâu thắng đấy, được tôn là Vạn Thắng vương.

Thời Đinh - Tiền Lê, ruộng đất trong nước nói chung thuộc sở hữu của làng xã. Nhân dân trong làng theo tập tục, chia ruộng cho nhau để cày cấy.

Trước tình hình đất nước loạn lạc, Đinh Bộ Lĩnh đứng lên tập hợp lực lượng, rèn vũ khí, xây dựng căn cứ ở vùng Hoa Lư (Ninh Bình), chờ thời cơ dẹp loạn.

Trong xã hội vua, các quan văn – võ cùng một số nhà sư tạo thành bộ máy thống trị.

Sau chiến thắng Bạch Đằng (938), mưu đồ xâm lược của quân Nam Hán bị đè bẹp, Ngô Quyền xưng vương năm 939, chọn Cổ Loa làm kinh đô.

Những người bị trị gồm nông dân, thợ thủ công, người làm nghề buôn bán nhỏ và một số ít địa chủ. Đa số nông dân là những người dân tự do, cày ruộng công làng xã, có quyền lợi gắn bó với làng, với nước. Nô tì là tầng lớp dưới cùng của xã hội, số lượng không nhiều

Sau khi Ngô Quyền mất, hai con trai là Ngô Xương Ngập và Ngô Xương Văn còn trẻ, không đủ uy tín và sức mạnh để giữ vững chính quyền trung ương. Nhân cơ hội đó Dương Tam Kha chiếm tiếm quyền, tự xưng là Bình Vương. Ngô Xương Ngập bỏ trốn. Đến năm 950 nhà Ngô đã giành lại được ngai vàng nhưng uy tín đã giảm sút rất nhiều. Năm 965, Ngô Xương Văn chết. Cuộc tranh chấp giữa các thế lực cát cứ, thổ hào địa phương tiếp tục nổi lên. Đất nước rơi vào tình trạnh chia cắt, hỗn loạn bởi 12 tướng lĩnh chiếm cứ mỗi vùng riêng biệt, liện tục xảy ra xung đột, Sử cũ gọi là “loạn 12 sứ quân”.

= > Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng “Loạn 12 sứ quân” là do các cuộc tranh chấp ngôi báu, đất đai giữa các tướng lĩnh

Đầu năm 981, quân Tống do Hầu Nhân Bảo chỉ huy theo hai đường thuỷ, bộ tiến đánh nước ta: quân bộ theo đường Lạng Sơn, còn quân thuỷ theo đường sông Bạch Đằng.

Công lao to lớn đầu tiên của Đinh Bộ Lĩnh đối với lịch sử dân tộc là đã dẹp loạn 12 sứ quân, chấm dứt tình trạng cát cứ, thống nhất đất nước

Có hai lí do chính mà Đinh Bộ Lĩnh chọn Hoa Lư làm kinh đô:

- Hoa Lư là quê hương của Đinh Bộ Lĩnh.

- Hoa Lư được miêu tả là nơi núi non trùng điệp, núi trong sông, sông trong núi. Căn cứ thủy bộ rất thuận tiện. Sau lưng là rừng, trước là đồng bằng, xa nữa là biển... thuận lợi để tạo thế phòng thủ đất nước

Mô hình nhà nước được Ngô Quyền xây dựng sau khi lên ngôi theo thể chế quân chủ chuyên chế: đứng đầu triều đình là vua, quyết định mọi công việc chính trị, quân sự, ngoại giao; dưới vua có các quan văn, quan võ; ơ địa phương, các tướng lĩnh có công được vua cử đi cai quản các châu quan trọng gọi là thứ sử

Sở dĩ Lê Hoàn được các tướng lĩnh suy tôn lên làm vua vì:

- Ông là người có tài thao lược, trí lớn và rất có uy tín trong triều đình nhà Đinh

- Khi Đinh Tiên Hoàng qua đời, vua Đinh Toàn còn quá nhỏ không đủ khả năng cáng đáng công việc quốc gia, trong khi quân Tống đang lăm le xâm lược Đại Cồ Việt

=> Đáp án D: sự ủng hộ của thái hậu Dương Vân Nga chỉ thể hiện sự thống nhất trong nội bộ triều đình

Tổ chức bộ máy nhà nước thời nhà Ngô

 + Vua đứng đầu triều đình, quyết định mọi công việc (chính trị, ngoại giao, quân sự).

+ Dưới vua có các quan văn, quan võ.

+ Ở địa phương, các tướng lĩnh có công được vua cử đi cai quản các châu quan trọng gọi là thứ sử.

=> Nhận xét: Tổ chức bộ máy nhà nước còn đơn giản nhưng bước đầu thể hiện ý thức tự chủ, độc lập của dân tộc, đặt cơ sở cho sự phát triển, hoàn thiện ở các giai đoạn sau

- Quân đội gồm 10 đạo và hai bộ phận:

+ Cấm quân (quân của triều đình) bảo vệ vua và kinh thành.

+ Quân địa phương đóng tại các lộ, luân phiên nhau vừa luyện tập vừa làm ruộng.

=> Điều này có tác dụng vừa đảm bảo được sản xuất nông nghiệp ở các địa phương, binh lính vẫn sẽ được luyện tập võ nghệ, vừa tạo ra những phên dậu bảo vệ triều đình từ xa

- Sau khi đánh thắng quân Nam Hán, kết thúc hơn 1000 đô hộ của phong kiến phương Bắc, năm 939, Ngô Quyền lên ngôi vua, chọn Cổ Loa làm kinh đô. Nền độc lập tự chủ của dân tộc được tái thiết

- Ngô Quyền quyết định bỏ chức tiết độ sứ của phong kiến phương Bắc, thiết lập một triều đình trung ương mới.

- Ông cũng quy định lại các lễ nghi trong triều và màu sắc trang phục của quan lại các cấp

=> Những hành động trên của Ngô Quyền phản ánh ý thức xây dựng một quốc gia độc lập, tự chủ, không lệ thuộc vào phong kiến Trung Hoa

Sau khi đánh thắng cuộc chiến tranh xâm lược của nhà Tống năm 981, Lê Hoàn vẫn sai sứ sang Trung Quốc trao trả một số tù binh và đề nghị thiết lập lại quan hệ bang giao. Việc này thể hiện tinh thần nhân đạo và thiện chí hòa bình của Đại Cồ Việt

Đoạn trích trên muốn nhắc đến nhân vật Đinh Bộ Lĩnh- Đinh Tiên Hoàng. Đinh Bộ Lĩnh là người Hoa Lư- Ninh Bình. Thuở nhỏ, ông hay cùng với lũ trẻ chăn trâu trong làng tổ chức đánh trận giả bằng cờ lau. Vì vậy ông còn được mệnh danh là ông vua cờ lau. Đến khi lớn lên, Đinh Bộ Lĩnh nhờ vào sự ủng hộ của nhân dân đã liên kết với sứ quân của Trần Lãm, chiêu dụ được sứ quân Phạm Bạch Hổ, tiến đánh các sứ quân khác, dẹp yên loạn 12 sứ quân, thống nhất đất nước