Bài 10. Đại Cồ Việt thời Đinh và Tiền Lê (968-1009)

Năm 968, công cuộc thống nhất đất nước đã hoàn thành, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi Hoàng đế (Đinh Tiên Hoàng), đặt tên nước là Đại Cồ Việt (nước Việt lớn).

- Cuối năm 979, nội bộ triều Đinh xảy ra một số biến cố. Đinh Tiên Hoàng và con trai là Đinh Liễn bị ám hại. Vua mới còn nhỏ, Lê Hoàn được cử làm phụ chính. Nhân cơ hội đó, nhà Tống lăm le xâm phạm bờ cõi Đại Cồ Việt.

- Trước tình thế hiểm nghèo, các tướng lĩnh và quân đội đồng lòng suy tôn Lê Hoàn lên làm vua  lập nên nhà Tiền Lê

=> Như vậy, nối tiếp sự nghiệp của nhà Đinh là nhà Tiền Lê.

Thời Đinh - Tiền Lê, ruộng đất trong nước nói chung thuộc sở hữu của làng xã. Nhân dân trong làng theo tập tục, chia ruộng cho nhau để cày cấy.

Trong xã hội vua, các quan văn – võ cùng một số nhà sư tạo thành bộ máy thống trị.

Những người bị trị gồm nông dân, thợ thủ công, người làm nghề buôn bán nhỏ và một số ít địa chủ. Đa số nông dân là những người dân tự do, cày ruộng công làng xã, có quyền lợi gắn bó với làng, với nước. Nô tì là tầng lớp dưới cùng của xã hội, số lượng không nhiều

Đầu năm 981, quân Tống do Hầu Nhân Bảo chỉ huy theo hai đường thuỷ, bộ tiến đánh nước ta: quân bộ theo đường Lạng Sơn, còn quân thuỷ theo đường sông Bạch Đằng.

Có hai lí do chính mà Đinh Bộ Lĩnh chọn Hoa Lư làm kinh đô:

- Hoa Lư là quê hương của Đinh Bộ Lĩnh.

- Hoa Lư được miêu tả là nơi núi non trùng điệp, núi trong sông, sông trong núi. Căn cứ thủy bộ rất thuận tiện. Sau lưng là rừng, trước là đồng bằng, xa nữa là biển... thuận lợi để tạo thế phòng thủ đất nước

Sở dĩ Lê Hoàn được các tướng lĩnh suy tôn lên làm vua vì:

- Ông là người có tài thao lược, trí lớn và rất có uy tín trong triều đình nhà Đinh

- Khi Đinh Tiên Hoàng qua đời, vua Đinh Toàn còn quá nhỏ không đủ khả năng cáng đáng công việc quốc gia, trong khi quân Tống đang lăm le xâm lược Đại Cồ Việt

=> Đáp án D: sự ủng hộ của thái hậu Dương Vân Nga chỉ thể hiện sự thống nhất trong nội bộ triều đình

- Quân đội gồm 10 đạo và hai bộ phận:

+ Cấm quân (quân của triều đình) bảo vệ vua và kinh thành.

+ Quân địa phương đóng tại các lộ, luân phiên nhau vừa luyện tập vừa làm ruộng.

=> Điều này có tác dụng vừa đảm bảo được sản xuất nông nghiệp ở các địa phương, binh lính vẫn sẽ được luyện tập võ nghệ, vừa tạo ra những phên dậu bảo vệ triều đình từ xa

Sau khi đánh thắng cuộc chiến tranh xâm lược của nhà Tống năm 981, Lê Hoàn vẫn sai sứ sang Trung Quốc trao trả một số tù binh và đề nghị thiết lập lại quan hệ bang giao. Việc này thể hiện tinh thần nhân đạo và thiện chí hòa bình của Đại Cồ Việt

Năm 981, nhà Tống xuất quân xâm lược Đại Cồ Việt. Lê Hoàn đã kế thừa kế sách đánh giặc của Ngô Quyền trong cuộc kháng chiến chống quân Nam Hán (938), đóng cọc ở sông Bạch Đằng để ngăn chặn chiến thuyền của địch

Các biện pháp thể hiện tư tưởng trọng nông của nhà Đinh- Tiền Lê bao gồm: 

- Hàng năm vào mùa xuân, nhà vua thường về địa phương tổ chức lễ cày tịch điền để khuyến khích nhân dân sản xuất

- Việc khai khẩn đất hoang được đẩy mạnh

- Chú ý công tác thủy lợi như đào, vét kênh ngòi. 

=> Loại trừ đáp án: A

Tổ chức bộ máy nhà nước thời Tiền Lê:

+ Triều đình trung ương do vua đứng đầu, nắm mọi quyền hành về quân sự và dân sự.

+ Giúp Lê Hoàn bàn việc nước có thái sư (quan đầu triều) và đại sư (nhà sư có danh tiếng).

+ Dưới vua là các chức quan văn, quan võ; các con vua được phong vương và trân giữ các vùng hiểm yếu.

Tổ chức bộ máy nhà nước thời Ngô

+ Vua đứng đầu triều đình, quyết định mọi công việc (chính trị, ngoại giao, quân sự).

+ Dưới vua có các quan văn, quan võ.

=> Nhận xét: Tổ chức bộ máy nhà nước thời Tiền Lê tiếp tục được hoàn thiện chặt chẽ hơn, quyền lực tập trung vào trong tay nhà vua lớn hơn so với thời Ngô

Thời Đinh - Tiền Lê, nhà sư lại thuộc bộ máy thống trị và được trọng dụng do đạo Phật thời Đinh – Tiền Lê có điều kiện được truyền bá rộng rãi hơn trước.  Giáo dục chưa phát triển nên số người được đi học rất ít, mà phần lớn người có học lại là các nhà sư nên họ được nhân dân và nhà nước rất quý trọng và trọng dụng.

- Nhà sư Pháp Thuận là người đã được vua Lê Đại Hành rất tín nhiệm và được cử đi đón sứ giả Lý Giác của nhà Tống năm 987. Nhà sư đã cải trang làm người lái đò. Khi nhìn thấy một đôi ngỗng đang bơi trên sông, Lý Giác bất giác ngâm hai câu thơ:

“Song song ngỗng một đôi

Ngửa mặt ngó ven trời”

Nhà sư đang chèo đò bèn đối lại khiến Lý Giác vô cùng thán phục:

“Lông trắng phô dòng biếc

Sóng xanh chân hồng bơi”

- Trong một lần vua Lê Đại Hành hỏi về độ dài vận nước, ông đã tâu rằng

”Vận nước như mây cuốn

Trời Nam mở thái bình

Vô vi trên điện các

Xứ xứ hết đao binh”