I. Bản đồ sao
Quan sát bầu trời vào ban đêm, chúng ta sẽ thấy rất nhiều ngôi sao đang phát sáng với độ sáng, tối khác nhau.
Dựa vào đặc điểm của các chòm sao vào thời điểm quan sát được, các nhà chiêm tinh đã tưởng tượng hình ảnh các chòm sao và gán cho chúng các cái tên khác nhau, và đến nay đã có 88 chòm sao được đặt tên và tưởng tượng hình ảnh.
Người Hy Lạp cổ đại đã sử dụng tên các vị thần hoặc các con vật trong thần thoại để đặt tên cho những chòm sao ở nửa thiên cầu Bắc.
Bản đồ sao gồm hình ảnh các chòm sao được định vị trên bầu trời dựa vào vị trí quan sát, thời điểm quan sát ở mặt đất theo các vĩ độ ở nơi quan sát.
Các chòm sao luôn chuyển động trên bầu trời theo hướng từ Đông sang Tây khi ta quan sát từ Trái Đất, nhưng sao Bắc Cực ở gần phía cực Bắc của Trái Đất gần như không thay đổi vị trí.
Một số chòm sao tiêu biểu trên nền trời sao ở nửa thiên cầu Bắc như sau:
II. Chòm sao Gấu Lớn
Chòm sao Gấu Lớn là mộ trong số những chòm sao sáng nhất bầu trời phương Bắc, được tạo thành từ 7 ngôi sao chính có độ sáng tương đồng nhau.
Chòm Gấu Lớn dễ để quan sát nhất là vào mùa xuân, sau hoàng hôn.
Bảy ngôi sao chính của chòm Gấu Lớn có tên là \(\alpha \) (alpha), \(\beta \) (bêta), \(\gamma \)(gama), \(\delta \)(delta), \(\varepsilon \) (épxilon), \(\zeta \) (zeta), \(\eta _{}^{}\)(eta)
III. Chòm sao Gấu Bé
Chòm sao Gấu Bé là một chòm sao cũng nằm trên bầu trời phương Bắc, cạnh chòm Gấu Lớn.
Chòm sao Gấu Bé cũng được tạo thành từ 7 sao chính. Ngôi sao ở cuối đuôi chòm sao Gấu Bé chính là sao Bắc Cực. Khoảng cách giữa các sao trong chòm Gấu Bé nhỏ hơn so với các sao trong chòm Gấu Lớn.
IV. Chòm sao Thiên Hậu
Chòm sao Thiên Hậu là một trong số các chòm sao sáng nhất trên bầu trời phương Bắc, có vị trí quan trọng để xác định vị trí của sao Bắc cực.
Chòm sao Thiên Hậu mang hình ảnh nữ hoàng Cassiopeia trong truyền thiết Hy Lạp, được tạo thành từ 5 ngôi sao ở thiên cầu Bắc, đối diện với chòm Gấu Lớn và Gấu Bé.
Chòm sao Thiên Hậu thường mọc lúc chập tối từ tháng 9, có mặt suốt đêm trền bầu trời từ cuối thu đến giữa đông
V. Chòm sao Bắc Cực
Sao Bắc Cực không phải là ngôi sao sáng nhất trên bầu trời nên rất khó xác định. Đặc biệt, vào tất cả các mùa trong năm, dù ngày hay đêm, sao Bắc Cực gần như đứng yên ở gần cực Bắc của Trái Đất. Nên để xác định được hướng Bắc trên Trái Đất, cần phải xác định được sao Bắc Cực.
Sao Bắc Cực nằm ở đuôi của chòm sao Gấu Bé, có thể xác định dựa vào các cách sau:
Cách 1: Xác định sao Bắc Cực thông qua chòm sao Gấu Lớn:
Lấy đoạn có độ dài bằng 5 lần khoảng cách giữa hai ngôi sao \(\alpha \) và \(\beta \) trong chòm Gấu Lớn thì gặp sao Bắc Cực (Hình 1)
Hình 1: Xác định sao Bắc Cực thông qua chòm Gấu Lớn
Cách 2. Xác định sao Bắc Cực thông qua chòm sao Thiên Hậu Kẻ đoạn thẳng vuông góc với \(\gamma \delta \) của chòm sao Thiên Hậu. Trên đoạn thẳng vừa kẻ, lấy một đoạn có độ dài bằng khoảng 7 lần đoạn \(\gamma \delta \) thì sẽ gặp sao Bắc Cực (Hình 2)
Hình 2: Xác định sao Bắc Cực thông qua chòm Thiên Hậu
