I. Một số tác nhân gây ô nhiễm môi trường
1. Khai thác và sử dụng nhiên liệu hóa thạch
- Việc đốt các nhiên liệu hóa thạch khiến tình trạng ô nhiễm không khí thêm nghiêm trọng và ảnh hưởng nghiêm trọng, đe dọa trực tiếp đến sức khỏe con người.
- Khai thác nguồn nghiên liệu hóa thạch – than đá hủy hoại toàn bộ thảm thực vật, gây sói mòn đất và ảnh hưởng đến môi trường sống của sinh vật.
Hình ảnh: Khai thác than ở Quảng Ninh làm thay đổi địa hình
Việc khai thác dầu thô ngoài biển cũng gây ra tác động tiêu cực đến địa chất của thềm lục địa. Đồng thời, quá trình này sinh ra khối lượng lớn các chất gây hiệu ứng nhà kính như CO2, SO2, CH4, NO2, NO góp phần dẫn đến sự nóng lên toàn cầu.
Ngoài ra, bụi mịn sinh ra sẽ gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người như gây ra bệnh tim mạch, hô hấp, ung thư.
Hậu quả của việc khai thác và sử dụng nhiên liệu hóa thạch - Gây ra mưa acid
Mưa acid là hiện tượng một số loại acid như H2SO4, HNO3 lắng đọng trong khí quyển và rơi xuống mặt đất ở dạng mưa, tuyết, sương mù, hay cả không khí.
- Mưa acid ảnh hưởng đễn cảnh quan sinh vật và môi trường, gây ra một số tác động như sau:
+ Gây bỏng khi tiếp xúc trực tiếp
+ Bào mòn lớp màng bảo vệ trên lá cây, giảm khả năng quang hợp cây, giảm năng suất và khiến cây chết khô
+ Lượng khí thải độc thoát ra và hòa tan trong không khí, nước uống ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe con người và sinh vật.
2. Khai thác và sử dụng năng lượng hạt nhân
Phóng xạ là hiện tượng một số hạt nhân nguyên tử không bền vững (gọi là chất phóng xạ) tự biến đổi thành các hạt nhân khác đồng thời phát ra các bức xạ (còn gọi là tia phóng xạ).
Phóng xạ có nguồn gốc từ tự nhiên như không khí, đất, đá, cây cối, tia vũ trụ và trong cả thức ăn. Nguồn phóng xạ nhân tạo đến từ các hoạt động của con người như chất thải hạt nhân, vũ khí hạt nhân, chụp X-quang, CT, PET,.. Và thời gian ảnh hưởng của các hạt nhân phóng xạ là rất lâu.
Đối với các cơ thể sống, các chất phóng xạ có thể gây ra những tổn thương bề mặt như viêm da mãn tính, rụng tóc, buồn nôn,... Nguy hiểm hơn, các chất phóng xạ có thể tác động đến cấp độ tế bào, dẫn đến sự rối loạn chức năng của các tổ chức giữ vai trò quan trọng trong sự sống như tuỷ sống, tổ chức ruột, tế bào sinh dục, thậm chí gây ra các loại bệnh ung thư như ung thư phổi, ung thư dạ dày, ung thư tuỷ sống...
Đối với môi trường, các chất phóng xạ có thể gây ra những tác động tiêu cực như sau:
- Ô nhiễm môi trường nước: các chất phóng xạ có thể xuất phát từ lòng đất, đi qua các tầng khoáng chất mà ngấm vào nước ngầm hoặc từ các nhà máy hạt nhân và các vụ thử vũ khí hạt khiến cho các sinh vật sống bị những dị tật vì sự huỷ hoại tế bào.
- Ô nhiễm môi trường đất: các chất phóng xạ khi ngấm vào đất sẽ được hấp thụ bởi cây
trống. Các sản phẩm nông nghiệp bị nhiễm xạ này khi đi vào cơ thể súc vật, con người sẽ gây ra nhiều bệnh nguy hiểm, trong đó có ung thư.
- Ô nhiễm môi trường không khí: xuất phát chủ yếu từ các vụ nổ hạt nhân hoặc sự cố nhà máy điện hạt nhân. Khi đó 1 lượng lớn chất phóng xạ rò rỉ ra bên ngoài gây ra những tác động tiêu cực và nghiêm trọng tới sức khỏe con người như ung thư.
II. Sự biến đổi khí hậu
1. Biểu hiện của biến đổi khí hậu
Biến đổi khí hậu là sự thay đổi hệ thống khí hậu của Trái Đất, bao gồm khí quyển, thuỷ quyển, sinh quyển, thạch quyển, băng quyển.
Sự thay đổi này vượt ra khỏi trạng thái trung bình đã được duy trì trong một khoảng thời gian dài với các biểu hiện sau:
– Nhiệt độ trung bình đang tăng lên trên quy mô toàn cầu.
– Mực nước biển dâng lên do quá trình giãn nở nhiệt của nước và do băng lục địa tan
– Lượng mưa và phân bố lượng mưa theo mùa thay đổi
Hình ảnh: Diện tích bao phủ của băng lục địa giảm dần
2. Nguyên nhân của biến đổi khí hậu
- Nguyên nhân chính là sự nóng lên toàn cầu do sự gia tăng hiệu ứng nhà kính, xuất phát từ quá trình công nghiệp hóa và đô thị hóa
3. Tác động của biến đổi khí hậu
Những tác động tiêu cực:
- Phá vỡ đã dạng sinh học: các vùng sinh thái bị thu hẹp hoặc mở rộng. Các loài động vật di cư, thay đổi cách sinh tồn
- Ảnh hưởng đến sinh hoạt, sản xuất và sức khỏe con người: mực nước dâng dẫn đến xói mòn, đất nông nghiệp bị thu hẹp khiến người dân mất nơi cư trú; nước nhiễm mặn; hay hạn hán dẫn đến thiếu điện, cháy rừng,…
- Gây ra các hiện tượng thời tiết cực đoan như nắng nóng, giá rét, hạn hán, mưa đá, lũ lụt, xâm nhập mặn,… với tần xuất gia tăng và cường độ mạnh hơn.
III. Suy giảm tầng Ozone
- Tầng ozone là một lớp khí quyển trong tầng bình lưu có nồng độ O3 cao ( so với mức trung bình trong khí quyển), hấp thụ hầu hết bức xạ cực tím có hại.
Sự suy giảm tầng ozone là hiện tượng giảm lượng ozone trong tảng bình lưu. Lớp ozone có tác dụng ngăn cản phần lớn các tia cực tím có hại không cho xuyên qua bầu khí quyển Trái Đất, sự suy giảm ozon đang được quan sát thấy và các dự đoán suy giảm trong tương lai đã trở thành một mối quan tâm toàn cầu
- Quá trình sản xuất, tiêu dùng công nghiệp có thể phát thải một số loại khí gây suy giảm lượng O3 như CFC – chlorofluorocacbons, hợp chất của brom (halon), metylclorofom và cacbon tetraclorua. Những khí đó gây suy giảm tầng ozone, kéo theo cường độ bức xạ cực tím truyền tới mặt đất tăng lên.
Hình ảnh: Tầng ozone hấp thụ các tia cực tím từ Mặt Trời tới Trái Đất
Tia cực tím với cường độ vừa phải sẽ không gây hại mà còn giúp tổng hợp vitamin D
Khi tiếp xúc với cường độ lớn sẽ gây viêm giác mạc, đau mắt đỏ, đục thể thủy tinh, tổn thương võng mạc và thoái hóa điểm vàng. Với da thì sẽ bị sạm đen, nhanh lão hóa, ung thư da.
