I. Đảo ngữ
1. Khái niệm
- Đảo ngữ là biện pháp thay đổi vị trí các thành phần cú pháp mà không làm thay đổi nội dung thông bảo của câu.
2. Tác dụng
Đảo ngữ có tác dụng nhấn mạnh nội dung cần diễn đạt
Ví dụ:
Từ những năm đau thương chiến đấu
Đã ngời lên nét mặt quê hương
Từ gốc lúa bời tre hiền hậu
Đã bật lên tiếng thét căm hờn.
(Đất nước – Nguyễn Đình Thi)
3. Một số hình thức đảo ngữ
- Đảo vị ngữ
- Đảo bổ ngữ
II. Câu hỏi tu từ
1. Khái niệm
- Câu hỏi tu từ là hình thức thể hiện câu hỏi nhưng không yêu cầu trả lời.
Ví dụ:
“Mẹ con đàn lợn âm dương
Chia lìa đôi ngả
Đám cưới chuột đang tưng bừng rộn rã
Bây giờ tan tác về đâu?”
(Bên kia sông Đuống – Hoàng Cẩm)
2. Tác dụng
- Giúp bộc lộ tình cảm, cảm xúc
III. Chêm xen
1. Khái niệm
- Là chêm vào câu một cụm từ không trực tiếp có quan hệ đến quan hệ ngữ pháp trong câu, nhưng có tác dụng rõ rệt để bổ sung thông tin cần thiết hay bộc lộ cảm xúc. Thường đứng sau dấy gạch nối hoặc trong ngoặc đơn.
- Ví dụ:
“Cô bé nhà bên (có ai ngờ)
Cũng vào du kích!
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi)”
(Quê hương – Giang Nam)
2. Tác dụng
- Bộc lộ tình cảm, cảm xúc: ngạc nhiên, xúc động, yêu mến,… một cách kín đáo.
IV. Lặp cấu trúc
1. Khái niệm
- Là biện pháp tu từ tạo ra những câu văn đi liền nhau trong văn bản với cùng một kết cấu nhằm nhấn mạnh ý và tạo sự nhịp nhàng, cân đối cho văn bản
Ví dụ: “Nước Việt Nam là một. Dân tộc Việt Nam là một”
(Hồ Chí Minh)
=> Khẳng định hùng hồn, đanh thép về sự đoàn kết, thống nhất ý chí của nhân dân ta.
V. Phép đối
1. Khái niệm
- Là cách sử dụng từ ngữ, hình ảnh, các thành phần câu, vế câu song song, cân đối trong lời nói nhằm tạo hiệu quả diễn đạt: nhấn mạnh, gợi liên tưởng, gợi hình ảnh sinh động, tạo nhịp điệu cho lời nói.
- Có 2 kiểu:
+ Đối tương phản (ý trái ngược nhau)
“Ta/ dại /ta/ tìm/ nơi/ vắng vẻ
Người/ khôn/ người/ đến/ chốn/ lao xao”
(Nhàn – Nguyễn Bỉnh Khiêm)
+ Đối tương hỗ (bổ sung ý cho nhau)
“Son phấn/ có/ thần/ chôn vẫn hận
Văn chương/ không/ mệnh/ đốt còn vương”
(Đọc Tiểu Thanh kí – Nguyễn Du)
- Là cách sử dụng từ ngữ đối lập, trái ngược nhau để tăng hiệu quả diễn đạt.
“O du kích nhỏ giương cao súng
Thằng Mĩ lênh khênh bước cúi đầu
Ra thế, to gan hơn béo bụng
Anh hùng đâu cứ phải mày râu.”
