thuyết minh về rượu cần hòa bình

“Lên đồi lấy rễ mật củ

 Lên rừng rú lấy da cây mun

 Dây da men, lá xà can

 Lấy cỏ dạ lộng

 Xuống dốc lấy cỏ rậm rì, rậm rạch

 Cỏ bách giạ hợn

 Cây dớn đen chân, đen tay

 Đem về giã ra làm bột”

 rộn với bột gạo đem ủ, men dậy thơm thì đem cho vào chĩnh bịt kín để ngấm ngấu mang ra đổ thêm nước vào, uống mừng thắng trận. Cách chữa say thì:

 “Xuống rậm lấy nắm ốc, xuống rộc lấy nắm ốc Wel” ăn vào khỏi say.

 Đó là những nguyên liệu cơ bản để làm rượu cần. Ngày nay, làm rượu cần cũng cần theo các quy trình sau: nấu gạo nếp chỉ xay không giã gọi là gạo lất, tốt nhất làm bằng nếp cứng, loại nếp rảnh rượu ngon, uống lâu nhạt hơn. Gạo nếp đồ nấu thành cơm xôi, dỡ rải ra nong cho khô, nguội, đồ chín vỏ trấu sau khi đã làm sạch, để nguội, trộn đều, hai “hông” (tức là cái ninh) trấu một hông xôi mà rắc men vào trộn lại đem ấn chặt vào vò, vào chĩnh hay chum. Càng nén chặt bao nhiêu càng uống được lâu bấy nhiêu. Lượng men, mười quả tầm nhỏ hơn trứng gà mái là một “thiếc” bằng mười cân gạo. Cứ thế, người làm rượu ước đoán đong đếm sao cho mỗi lứa rượu có loại để dùng vào việc đông người, loại tiếp khách khứa thường xuyên, và loại nhỏ để nếm rượu. Đồng thời làm men họ cũng định ra lứa men uống cho nam giới với nồng độ ngũ vị: cay, đắng, he, hắc, ngọt thì cho nhiều chất nóng. Đối với rượu cho nữ uống thì sao cho ngọt lịm nhưng bền vị, uống được lâu, nhiều người, cần chất làm thơm ngọt nhiều hơn. Nguyên liệu cũng có thể dùng bằng ngô, khoai, sắn, kê. Nhưng không thơm ngon bằng rượu nếp. Khi đã lèn chặt, phải để chừa chừng bốn xăng ti mét độ cao của miệng chĩnh thì lấy lá chèn đậy kín lại, giần tro bếp thật mịn nhào với nước cho quánh trát vào đầy trên miệng, đem cất vào ổ rượu trong góc nhà chờ khi sử dụng. Nhưng khi lắp miệng chĩnh họ kỵ không dùng lá chuối tiêu, bởi hay gây thành chất độc trong rượu. Nén rượu vào chĩnh gọi là bôốc rạo, được dùng ngoài hai mươi đêm, tốt nhất là một tháng thì gia chủ nếm rượu và dùng rượu từ bốn mươi ngày đêm trở lên trong công việc. Đặc biệt rượu ba clăng (tức là ba trăng) ngon hơn, được nước nhiều hơn.

 Ngoài các hình thức sinh hoạt ta thường bắt gặp như uống rượu trong tiếp khách, mừng nhà mới, mừng đám cưới, ngày lễ ngày tết lồng với sinh hoạt rượu cần là sinh hoạt giao tiếp và thi ca sôi động, vừa mang tính chất trữ tình, vừa mang tính chất trào lộng, nhằm ca ngợi thành quả tốt đẹp, mối tình trong sáng. Rượu cần còn đáp ứng những sinh hoạt khác ít biết đến như “rạo mụ”, tức là loại rượu được làm bằng cách họ cho cơm rượu vào chiếc hũ nhỏ xíu, bịt kín làm quai gọi là đóng dắng, treo ngược lên ở một nơi trong nhà, được ba đêm thì rượu thơm thì cúng vía cho đứa trẻ mới lọt lòng gọi là vía Mụ.

 Rượu cần trong các lễ hội đình chùa để cúng lễ cho các vị thần có công với dân, với nước, mang ý nghĩa uống nước, nhớ nguồn và sau đó là cuộc liên hoan đầy ước vọng của dân Mường với tâm linh hưởng lộc và mong phù hộ cho sự làm ăn bình an thịnh vượng.

 Rượu cần cho hồn về Bên Ma để nhìn nhận ông tổ bà tổ và gặp ông lang đất “tống” xin  ruộng vườn, nhập khẩu, còn phải có chĩnh rượu cắm ngược một cần (khoe) để thết đãi chí ông Nghè là người gác cổng, công việc đi mới thành công. Rượu cần để làm tích về mối tình đẹp đôi, yêu thương da diết, không lấy được nhau giữa hai người: Nga-Hai Mối. Rượu cần không chỉ lễ hội ở đình chùa mới cũng lễ cho người có công mà tất cả các cuộc sinh hoạt uống rượu cần trước khi uống đều khấn mời ông bà tổ tiên, thành hoàng làng. Đối với các đình chùa lớn, ngoài tổ tiên, thành hoàng làng còn mời các vị thần tối cao như Quốc mẫu Hoàng Bà, thánh Tản, các vua cùng với các vị thần tôn ở đó.

Rượu uống không cúng lễ là khi tiếp khách thân quen, chĩnh rượu chỉ để ở cạnh góc bếp và rượu làm nếm thử nếu không nên thì làm lứa khác. Do đó, trước khi uống sẽ trải chiếu lấy chĩnh rượu đặt giữa nhà, đặt chiếc mâm có bát nước lã, đĩa trầu cau, cắm cầm, cắm chén, đổ nước, quay cần hướng hết về phía cửa Voóng nhờ ông Mo hay người biết cúng khấn để lễ.