I. Sơ đồ tư duy hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử
II. Hiện thực lịch sử
- Lịch sử là những gì đã diễn ra trong quá khứ gắn với con người và xã hội loài người.
- Hiện thực lịch sử là những gì đã diễn ra trong quá khứ, tồn tại một cách khách quan, độc lập, ngoài ý muốn của con người. Con người có khả năng nhận thức hiện thực khách quan, vì vậy lịch sử còn là hiện thực khách quan có thể nhận thức được.
III. Nhận thức lịch sử
- Nhận thức lịch sử là những hiểu biết của con người về hiện thực lịch sử, được trình bày, tái hiện theo cách thức khác nhau.
- Hiện thực lịch sử có một nhưng lịch sử được con người nhận thức ở nhiều cách, nhiều góc độ khác nhau.
IV. Khái niệm Sử học
- Sử học là khoa học nghiên cứu lịch sử của xã hội loài người nói chung hoặc của một quốc gia, dân tộc, địa phương, con người nói riêng.
V. Đối tượng nghiên cứu của Sử học
Đối tượng nghiên cứu của Sử học là quá trình phát sinh, phát triển của xã hội loài người trong quá khứ (cá nhân, tổ chức, dân tộc, quốc gia, châu lục). Như vậy, đối tượng của Sử học mang tính toàn diện.
VI. Chức năng, nhiệm vụ của Sử học
- Chức năng:
+ Chức năng khoa học: lịch sử cung cấp trí thức khoa học nhằm khôi phục, miêu tả giải thích hiện tượng lịch sử một cách chính xác, khách quan.
+ Chức năng xã hội: lịch sử giúp con người tìm hiểu các quy luật phát triển của xã hội loài người trong quá khứ, từ đó nhận thực hiện tại và dự đoán được tương lai.
+ Chức năng giáo dục: thông qua những tấm gương lịch sử, bài học lịch sử.
- Nhiệm vụ:
+ Rút ra bài học kinh nghiệm lịch sử phục vụ cuộc sống hiện tại.
+ Góp phần bồi dưỡng nhân sinh quan và thế giới quan khoa học, nâng cao trình độ nhận thức của con người.
+ Góp phần giáo dục tư tưởng, tình cảm, đạo đức và phát triển nhân cách con người.
VII. Nguyên tắc cơ bản của Sử học
Trong nghiên cứu lịch sử, các nhà sử học đề ra và thực hiện theo nguyên tắc như sau:
VIII. Khái quát về các nguồn sử liệu
Sử liệu là những tài liệu để nghiên cứu và tái hiện lịch sử. Đó là những dấu vết vật chất và tinh thần của xã hội loài người trong quá khứ, cung cấp thông tin về hiện thực lịch sử.
Căn cứ vào mối liên hệ với sự vật, hiện tượng có thể chia ra làm hai loại sử liệu:
- Sử liệu trực tiếp là nguồn sử liệu ra đời cùng thời điểm diễn ra sự kiện, hiện tượng được nghiên cứu, còn gọi là sử liệu gốc. Đây là căm cứ khoa học giúp nhà sử học phục dựng bức tranh quá khứ.
- Sử liệu gián tiếp là nguồn sử liệu phản ánh sự kiện, hiện tượng lịch sử thông qua thông tin gián tiếp: hồi kí, kể chuyện lịch sử,…
Căn cứ vào dạng thức tồn tại, nguồn sử liệu được phân thành các nhóm chủ yếu:
- Sử liệu thành văn (văn bản, sách, báo,…)
- Sử liệu truyền miệng
- Sử liệu hiện vật
- Sử liệu kĩ thuật đa phương tiện.
IX. Một số phương pháp cơ bản của Sử học
Trong nghiên cứu lịch sử có hai phương pháp cơ bản là phương pháp lịch sử và phương pháp logic.
- Phương pháp lịch sử là xem xét, trình bày các hiện tượng, sự vật qua các giai đoạn phát triển lịch sử cụ thể (ra đời, phát triển, kết thúc).
- Phương pháp logic là nghiên cứu các sự vật, hiện tượng trong hình thức tổng quát nhằm vạch ra bản chất, quy luật, khuynh hương của vận động lịch sử.
Ngoài ra còn một số phương pháp như: phương pháp lịch đại, phương pháp điền dã, phỏng vấn nhân chứng,…
