so sánh phong trào độc lập dân tộc ở đông nam á trước và sau chiến tranh thế giới thứ 1

1. Tình hình kinh tế, chính trị - xã hội.

- Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, chính sách khai thác thuộc địa của thực dân phương Tây đã tác động mạnh đến tình hình các nước Đông Nam Á. Những chuyển biến quan trọng về kinh tế, chính trị - xã hội diễn ra ở hầu hết các nước trong khu vực.

- Về kinh tế, Đông Nam Á bị lôi cuốn vào hệ thống kinh tế tư bản chủ nghĩa nhưng chỉ là thị trường tiêu thụ và cung cấp nguyên liệu thô.

- Về chính trị: Bị chính quyền thực dân khống chế và thâu tóm mọi quyền lực.

- Về xã hội: Sự phân hóa giai cấp diễn ra sâu sắc. Giai cấp tư sản dân tộc lớn mạnh, giai cấp vô sản tăng nhanh về số lượng và ý thức cách mạng.

- Những tác động và ảnh hưởng của Cách mạng tháng Mười và cao trào cách mạng thế giới  đã tác động mạnh đến phong trào độc lập dân tộc ở Đông Nam Á.

2. Khái quát chung về phong trào độc lập ở Đông Nam Á.

- So với những năm đầu thế kỉ XX, phong trào đã có những bước tiến mới:

+ Bước phát triển của phong trào dân tộc tư sản và sự lớn mạnh của giai cấp tư sản dân tộc.

+ Giai cấp tư sản đề ra mục tiêu đấu tranh rõ ràng, bên cạnh mục tiêu kinh tế, mục tiêu độc lập tự chủ như đòi quyền tự chủ về chính trị, đòi dùng tiếng mẹ đẻ trong nhà trường.

+ Đảng Tư sản được thành lập và ảnh hưởng rộng rãi trong xã hội (Đảng Dân tộc ở In-đô-nê-xi-a, phong trào Thakin ở Miến Điện, Đại hội toàn Mã Lai...).

- Sự xuất hiện xu hướng vô sản:

+ Đảng Cộng sản đã được thành lập ở nhiều nước như Đảng Cộng sản In-đô-nê-xi-a (tháng 5/1920); năm 1930 là đảng cộng sản ở Việt Nam, Mã Lai, Xiêm, Phi-lip-pin...).

+ Dưới sự lãnh đạo của đảng cộng sản, phong trào độc lập dân tộc diễn ra sôi nổi, quyết liệt như khởi nghĩa vũ trang ở In-đô-nê-xi-a (1926 - 1927); phong trào 1930 - 1931 mà đỉnh cao là Xô viết Nghệ Tĩnh ở Việt Nam.

II. Phong Trào độc lập dân tộc ở In-đô-nê-xi-a

1. Phong trào độc lập dân tộc trong thập niên 20 của thế kỉ XX.

- Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, cùng với sự phát triển của phong trào độc lập dân tộc, giai cấp công nhân, chủ nghĩa Mác - Lê-nin được truyền bá rộng rãi ở In-đô-nê-xi-a. Điều kiện đó đã đưa đến sự thành lập Đảng Cộng sản In-đô-nê-xi-a (tháng 5/1920).

+ Đảng Cộng sản đã tập hợp quần chúng, lãnh đạo phong trào cách mạng phát triển, lan rộng ra khắp cả nước.

+ Tiêu biểu là khởi nghĩa vũ trang Gia-va và Xu-ma-tơ-ra (1926 - 1927). Mặc dù thất bại nhưng đã làm rung chuyển nền thống trị của thực dân Hà Lan.

- Năm 1927, quyền lãnh đạo phong trào cách mạng chuyển sang Đảng dân tộc của giai cấp tư sản, đứng đầu là Ác-mét Xu-các-nô với chủ trương, đường lối đấu tranh:

+ Đoàn kết với các lực lượng dân tộc, chống đế quốc.

+ Đấu tranh bằng phương pháp hòa bình, không bạo lực, bất hợp tác với chính quyền thực dân.

2. Phong trào độc lập dân tộc trong thập niên 30 của thế kỷ XX.

- Đầu thập niên 30, phong trào đấu tranh chống thực dân Hà Lan lan rộng,  tiêu biểu là cuộc khởi nghĩa của các thủy binh ở cảng Su-ra-bay-a. Phong trào bị đàn áp đã dã man, Đảng Dân tộc bị khủng bố và bị đặt ra ngoài pháp luật.                                                           

- Cuối thập niên 30, Mặt trận dân tộc thống nhất chống phát xít với tên gọi Liên minh chính trị In-đô-nê-xi-a, đứng đầu là Xu-các-nô được thành lập. Đại hội đã thông qua nghị quyết về ngôn ngữ, quốc kỳ, quốc ca và chủ trương hợp tác với thực dân Hà Lan chống phát xít Nhật nhưng bị từ chối.

III. Phong trào đấu tranh chống thực dân Pháp ở Lào và Cam-pu-chia

- Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, thực dân Pháp tăng cường khai thác thuộc địa với chính sách khai thác tàn bạo, chế độ thuế khóa, lao dịch nặng nề đã làm bùng nổ phong trào đấu tranh chống thực dân Pháp ở Đông Dương.

+ Ở Lào có khởi nghĩa của Ong Kẹo và Com-ma-đam (1901 - 1936); khởi nghĩa của người Mèo do Chậu Pa-chay lãnh đạo (1918 – 1922).

+ Ở Cam-pu-chia, phong trào chống thuế, chống bắt phu bùng lên mạnh mẽ, tiêu biểu là cuộc khởi nghĩa vũ trang của nhân dân Rô-lê-phan.

- Năm 1930, Đảng Cộng sản Đông Dương ra đời mở ra thời kỳ mới của cách mạng 3 nước Đông Dương nhưng sau đó bị thực dân Pháp đàn áp.

- Trong  những năm 1936 - 1939, Mặt trận Dân chủ Đông Dương  tập hợp nhân dân chống phát xít và chiến tranh. Một  số cơ sở của Đảng cộng sản Đông Dương  được xây dựng và củng cố ở Viêng Chăn, Phnôm Pênh… kích thích phong trào đấu tranh ở Lào và Cam-pu-chia.

IV. Cuộc đấu tranh chống thực dân Anh ở Mã Lai và Miến Điện

- Mã Lai:

+ Chính sách bóc lột nặng nề của thực dân Anh đã làm bùng nổ những cuộc đấu tranh ở Mã Lai.

+ Tháng 4/1930, Đảng Cộng sản được thành lập đã thúc đẩy phong trào cách mạng phát triển.

- Miến Điện:

+ Đầu thập niên 20, nhà sư Ốt-ta-ma đã khởi xướng và lãnh đạo phong trào bất hợp tác, tẩy chay hàng hóa Anh, không đóng thuế... phong trào đã lôi cuốn đông đảo tầng lớp nhân dân tham gia.

- Trong thập niên 30, phong trào Thakin đã lôi cuốn đông đảo quần chúng tham gia đòi quyền làm chủ đất nước (đòi cải cách quy chế đại học, thành lập trường đại học riêng cho Miến Điện, đòi tách Miến Điện ra khỏi Ấn Độ và được quyền tự trị).

- Năm 1937, Miến Điện được tách ra khỏi Ấn Độ và hưởng quyền tự trị trong khối liên hiệp Anh.

V. Cuộc cách mạng năm 1932 ở Xiêm (Thái Lan)

- Là nước duy nhất ở Đông Nam Á còn giữ được nền độc lập dù chỉ là hình thức.

- Do sự bất mãn của các tầng lớp nhân dân với nền quân chủ chuyên chế. Năm 1932, bùng nổ cách mạng ở Băng Cốc dưới sự lãnh đạo của giai cấp tư sản mà thủ lĩnh là Pri-đi Pha-nô-mi-ông.

- Mục tiêu đấu tranh là thực hiện cải cách kinh tế xã hội theo hướng tư sản nhưng vẫn duy trì ngôi vua. Cách mạng năm 1932 đã lật đổ nền quân chủ chuyên chế  Ra-ma VII, lập nên nền quân chủ lập hiến. Mở đường cho Xiêm phát triển theo hướng tư bản.