Hãy thuyết minh đặc điểm chính của truyện ngắn trên cơ sở các truyện ngắn đã học Tôi đi học Lão Hạc Chiếc lá cuối cùng

Truyện ngắn là một thể loại văn học thuộc hình thức tự sự loại nhỏ. Truyện ngắn khác với truyện vừa ở dung lượng nhỏ, tập trung mô tả một mảnh cuộc sống, một biên cô, một hành động, một trạng thái nào đó trong cuộc đời nhân vật, thể hiện một khía cạnh của tính cách hay một mặt nào đó của đời sống xã hội. Truyện ngắn Tôi đi học của Thanh Tịnh ghi lại một biến cố quan trọng trong cuộc đời đứa trẻ khi em từ thế giới gia đình bước vào thế giới nhà trường. Trong Chiếc lá cuối cùng của O’ hen-ri, đó là việc Giôn-xi bị ôm nặng nằm chờ chết; việc cụ Bơ-men lặng lẽ vẽ chiếc lá cuối cùng trong một đêm mưa tuyết dữ dội để cứu sông cô gái, và cụ đã ra đi sau khi hoàn thành kiệt tác ấy. Còn trong Lão Hạc, Nam Cao ghi lại mảnh đời cuối cùng của người nông dân già nghèo khổ, đơn độc, nhưng trước khi tìm về cái chết đã lo lắng thật chu đáo cho đứa con lúc nó trở về. Truyện ngắn thường có ít nhân vật và sự kiện như trong ba truyện ngắn trên.

Cốt truyện của truyện ngắn thường diễn ra trong một không gian, thời gian hạn chế. Nó không kể trọn vẹn một quá trình diễn biến một đời người mà chọn lấy những khoảnh khấc, những lát cất của cuộc sống để thể hiện. Tôi đi học chỉ thu lại trong buổi tựu trường đầu tiên trên con đường từ nhà đến trường, trên sân trường, trong lớp học; Lão Hạc chỉ là khoảnh khắc cuối đời của nhân vật từ nhà của lão sang nhà ông giáo; Chiếc lá cuối cùng được kể lại trong những ngày Giôn-xi ốm nằm ở căn phòng nhỏ có chiếc cửa sổ trông ra cây thường xuân.

Kết cấu truyện ngắn thường là sự sắp đặt những đối chiếu, tương phản để làm nổi bật chủ đề, như sự tương phản giữa tình mẹ con và những tình cảm mới mẻ đối với nhà trường, thầy giáo, bạn bè trong tâm trạng đứa trẻ (Tôi đi học); giữa cuộc sống nghèo khổ với cái chết đau đớn với tình yêu thương lo lắngcho đứa con của lão Hạc (Lão Hạc); giữa sự trở về với cuộc sống của Giôn-xi và sự ra đi của cụ Bơ-men, giữa chiếc lá thường xuân đã rụng và chiếc lá cuốicùng vẫn còn mãi mãi trên tường (Chiếc lá cuối cùng).

Những đặc điểm trên đây đã khiến cho dung lượng truyện ngắn thường ngắn. Nhưng không phải vì thế mà truyện ngắn không đề cập tới những vấn đề lớn của cuộc đời như Lão Hạc hay Chiếc lá cuối cùng. Và nếu đọc các tác phẩm của các bậc thầy trong thể loại này, ta càng thấy rõ điều đó.

1. Mở bài: nêu yêu cầu của đề.

2. Thân bài:

a. Nêu khái niệm.

b. Đặc điểm:

+ Nhân vật và sự kiện.

+ Cốt truyện.

+ Kết cấu

c. So sánh truyện ngắn với tiểu thuyết.

3. Kết bài:

Suy nghĩ của bản thân về thể loại truyện ngắn.

Bài làm

Một tác phẩm văn học luôn được các nhà văn đặt trong những hướng đi cụ thể, rõ ràng. Và thể loại luôn là yếu tố rất đáng lưu tâm trong tác phẩm. Một trong số những thể loại văn học được các tác giả lưu tâm hơn cả chính là truyện ngắn. Truyện ngắn mang trong mình nó những đặc điểm rất riêng. 

Chúng ta có thể hiểu truyện ngắn là hình thức tự sự loại nhỏ để tái hiện lại một mảnh nhỏ của cuộc sống, có thể là môt biến cố, một hành động, một trạng thái trong cuộc đời của nhân vật. Nó là phương tiện nhằm thể hiện một khía cạnh của tính cách hay một mặt nào đó của đời sống xã hội. Dung lượng của truyện ngắn thường giới hạn trong vài chục trang hoặc chỉ là vài tờ đối với những truyện cực ngắn. 

Đặc điểm nổi bật nhất ở truyện ngắn là nó có rất ít nhân vật và sự kiện. Các truyện ngắn chỉ tập trung tái hiện một khía cạnh của tính cách nhân vật hay một mặt nào đó của đời sống chứ không bao trùm cả một phần đời dài của toàn bộ cuộc đời con người. Những kịch tính, biến cố xảy ra trong truyện ngắn không nhiều mà thông thường là được tập trung thể hiện qua một cảnh, một lời. Vói Tôi đi học, cảm xúc của nhân vật tôi trong ngày khai giảng đầu tiên của cuộc đời thì sự kiện rất đơn giản là ngày khai trường, nhân vật là tôi và mẹ. Truyện ngắn Lão Hạc nhân vật trực tiếp xuất hiện là  lão Hạc, ông giáo, Binh Tư. Còn cậu con trai, vợ ông giáo chỉ được tác giả điểm qua. Sự kiện để lại đậm nét dấu ấn trong bạn đọc là khi lão Hạc bán cậu Vàng rồi tự tử chết trong đau đớn.  Còn trong Chiếc lá cuối cùng của O.Hen-ri, câu chuyện chỉ xoay quanh các nhân vật Giôn-xi, cụ Bơ-men và Xiu và kiệt tác chiếc lá trogn đêm mưa của cụ Bơ men. Chỉ rất ít nhân vật, sự kiện nhưng ta hoàn toàn thấy rõ được bức tranh đời sống, bức tranh tâm hồn con người được nhà văn tái hiện. 

Yếu tố cốt truyện của truyện ngắn cũng rất đáng lưu tâm. Khi nó chỉ tập trung khai thác sự việc trong một khoảng khôn gian, thời gian. Thanh Tịnh đã lựa chọn không gian biến đổi của cảnh vật từ nhà tới trường học qua cảm nhận của nhân vật tôi hay Nam Cao lựa chọn khắc họa lão Hạc trong khoảng thời gian lão sống cô đơn, ốm đau bệnh tật và lựa chọn cái chết đau đớn đế giữ lại mảnh vườn cho con trai. Còn O. Hen-ri nhuốm trong trang văn sự chán nản, tuyệt vọng để rồi người đọc thấy được sự hồi sinh trong tâm hồn cô gái trẻ khi trông thấy  chiếc lá cuối cùng sau mưa bão. Tác phẩm truyện ngắn chỉ cho ta thấy một đoạn, một lát cắt, một phần rất nhỏ trong cuộc đời của nhân vật và gúp ta nhận ra, thấu hiểu được bản chất của nhân vật, con người. 

Kết cấu của truyện ngắn thường là sự sắp đặt những đối chiếu, tương phản để làm bật chủ đề của tác phẩm. Đó là thế giới của những sự khác biệt trong con người với con người.  Tôi đi học của Thanh Tịnh mở ra bức tranh với những cảm xúc mơ hồ, bâng khuâng và khó tả. Sự đối lập trong hành động của đứa trẻ trước đó và trong đêm trước ngày tựu trường tphản ánh một sự hợp lí, logic trong cách thể hiện của nhân vật. Không phải ngẫu nhiên Nam Cao lại đặt nhân vật ông giáo trong cái nhìn đối sánh với lão Hạc. Tác giả muốn ông giáo là người bày tỏ những tư tưởng của mình. Thông qua ông giáo, ta có thể tìm thấy được rất nhiều mảnh đời khác trong cuộc đời của lão Hạc.  O. Hen-ri đã với  thủ pháp đảo ngược tình huống gây ra sự bất ngờ đến ngỡ ngàng cho người đọc. Nhưng đó cũng phản ánh nghệ thuật vị nhân sinh cao cả xuyên suốt câu chuyện. 

Khác với tiểu thuyết, thể loại có thể nói là sinh sau đẻ muộn. Tiểu thuyết dài hơn hơn, sự việc cũng mang nhiều chiều, nhiều vấn đề. Nhưng có lẽ dù là truyện ngắn hay tiểu thuyết, ở đó bạn đọc cũng sẽ tìm thấy cho mình một sự đồng cảm sâu sắc với văn chương nghệ thuật. 

Truyện ngắn là một thể loại mang tới cho người đọc nhiều cung bậc cảm xúc và những bài học nhận thức ý nghĩa. Vai trò của truyện ngắn vẫn luôn được định hình trong đời sống và ngày một trở nên thân thuộc hơn với bạn đọc.