Chúng tôi giới thiệu Giải bài tập Lịch Sử lớp 11 Bài 10: Liên Xô xây dựng chủ nghĩa xã hội (1921 - 1941) chính xác, chi tiết nhất giúp học sinh dễ dàng làm bài tập Liên Xô xây dựng chủ nghĩa xã hội (1921 - 1941) lớp 11.
Giải bài tập Lịch Sử lớp 11 Bài 10: Liên Xô xây dựng chủ nghĩa xã hội (1921 - 1941)
Trả lời câu hỏi giữa bài
Trả lời câu hỏi thảo luận số 1 trang 55 SGK Lịch sử 11: Chính sách kinh tế mới tác động đến nền kinh tế nước Nga như thế nào?
Chính sách kinh tế mới có tác động lớn đến nền kinh tế Nga. Chỉ sau một thời gian ngắn, nền kinh tế quốc dân của nước Nga Xô viết đã có những chuyển biến rõ rệt:
- Nông nghiệp: Sản lượng ngũ cốc tăng gần gấp đôi từ 37,6 lên 56, 6 triệu tấn chỉ trong 2 năm (1921-1923).
- Công nghiệp: Sản lượng trong các ngành sản xuất gang, thép, điện,… đều tăng gấp đôi hoặc gấp 3.
+ Sản lượng thép tăng hơn 3 lần từ 0,2 lên 0,7 triệu tấn (1921-1923).
+ Điện tăng gấp đôi từ 0,55 lên 1,1 triệu kW/h.
⟹ Kinh tế Nga phục hổi và phát triển nhanh chóng.
Trả lời câu hỏi thảo luận số 2 trang 55 SGK Lịch sử 11: Việc thành lập Liên Bang Xô viết có ý nghĩa như thế nào?
* Trong nước:
- Thể hiện tinh thần đoàn kết, nhất trí của các dân tộc Nga.
- Đánh dấu sự sụp đổ hoàn toàn của đế quốc Nga hoàng, Chủ nghĩa xã hội được xác lập trên nước Nga, tạo điều kiện thuận lợi xây dựng CNXH sau này.
- Khẳng định tính đúng đắn trong chính sách dân tộc của Lê-nin, nhất là sự cần thiết phải đoàn kết các dân tộc trong công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc ở Liên Xô.
- Tạo ra sức mạnh tổng hợp cho các dân tộc thuộc Nga trong công cuộc xây dựng đất nước cũng như sự giúp đỡ lẫn nhau giữa các dân tộc thuộc Nga.
* Quốc tế:
- Để lại bài học kinh nghiệm trong xây dựng và đoàn kết dân tộc.
- Giáng đòn mạnh vào chính sách bao vây, cô lập, đàn áp nước Nga.
- Hình thành mô hình nhà nước XHCN trên thế giới, đối lập hoàn toàn với TBCN.
Trả lời câu hỏi thảo luận số 1 trang 58 SGK Lịch sử 11: Qua bảng thống kê trang 57, hãy nêu nhận xét về thành tựu của Liên Xô trong lĩnh vực công nghiệp.
- Thông qua các kế hoạch dài hạn, Liên Xô đã từng bước chuyển mình từ một nước nông nghiệp lạc hậu sang một cường quốc công nghiệp xã hội chủ nghĩa.
- Thông qua bảng thống kê sản lượng một số sản phẩm công nghiệp của Liên Xô giai đoạn 1929 - 1938, ta thấy sản lượng than, gang và thép đều tăng rất nhanh, tăng gấp 3 đến 4 lần.
+ Sản lượng than tăng từ 40,1 lên 132,9 triệu tấn.
+ Sản lượng gang tăng từ 8,0 lên 26,3 triệu tấn.
+ Sản lượng thép tăng từ 4,9 lên 18,0 triệu tấn.
- Năm 1937: sản lượng công nghiệp chiếm 77,4% tổng sản phẩm quốc dân.
Trả lời câu hỏi thảo luận số 2 trang 58 SGK Lịch sử 11: Nêu những thành tựu của Liên Xô qua hai kế hoạch 5 năm đầu tiên.
Qua 2 kế hoạch 5 năm đầu tiên 1928 - 1932 và 1933 - 1937, Liên Xô đã gặt hái được những thành tựu to lớn:
* Về kinh tế:
- Công nghiệp:
+ Liên Xô từ một nước nông nghiệp lạc hậu trở thành một cường quốc công nghiệp xã hội chủ nghĩa.
+ Năm 1937: sản lượng công nghiệp chiếm 77,4% tổng sản phẩm quốc dân.
- Nông nghiệp: có bước tiến vượt bậc, từng bước tập thể hóa nông nghiệp với quy mô lớn và cơ sở vật chất - kĩ thuật được cơ giới hóa.
* Về văn hóa - giáo dục:
- Xóa nạn mù chữ, xây dựng hệ thống giáo dục thống nhất.
- Hoàn thành phổ cập giáo dục tiểu học trong cả nước và phổ cập giáo dục trung học cơ sở ở các thành phố.
* Về xã hội:
- Các giai cấp bóc lột bị xóa bỏ. Xã hội chỉ còn hai giai cấp là công dân, nông nhân tập thể cùng tầng lớp trí thức xã hội chủ nghĩa.
- Đời sống nhân dân được nâng cao, chế độ xã hội chủ nghĩa được củng cố.
Trả lời câu hỏi thảo luận số 3 trang 58 SGK Lịch sử 11: Liên Xô đã đạt được những thành tựu gì trong quan hệ ngoại giao vào những năm 1922 - 1933.
Trong quan hệ ngoại giao vào những năm 1922 - 1933, Liên Xô đã đạt được những thành tựu:
- Từng bước thiết lập quan hệ ngoại giao với một số nước láng giềng ở châu Á và châu Âu.
- Từng bước phá vỡ chính sách bao vây, cô lập về kinh tế và ngoại giao của các nước đế quốc.
- Từ năm 1922 - 1925, các cường quốc tư bản: Đức, Anh, I-ta-li-a, Pháp, Nhật Bản lần lượt công nhận và thiết lập quan hệ ngoại giao với Liên Xô.
- Đầu năm 1925, Liên Xô đã thiết lập quan hệ ngoại giao chính thức với trên 20 quốc gia.
- Năm 1933, Mĩ đã công nhận và thiết lập quan hệ ngoại giao với Liên Xô.
⟹ Khẳng định uy tín ngày càng cao của Liên Xô trên trường quốc tế.
Câu hỏi và bài tập (trang 58 sgk Lịch Sử 11)
Bài 1 trang 58 SGK Lịch sử 11: Nêu những nội dung cơ bản của Chính sách kinh tế mới.
Chính sách kinh tế mới (NEP) do Lê-nin đề xướng, bao gồm các chính sách chủ yếu về nông nghiệp, công nghiệp, thương nghiệp và tiền tệ.
* Trong nông nghiệp: Thay thế chế độ trưng thu lương thực thừa bằng thu thuế lương thực.
* Trong công nghiệp:
- Tập trung khôi phục công nghiệp nặng, cho phép tư nhân được thuê hoặc xây dựng những xí nghiệp loại nhỏ (dưới 20 công nhân) có sự kiểm soát của Nhà nước.
- Khuyến khích tư bản nước ngoài đầu tư, kinh doanh ở Nga.
- Nhà nước nắm các ngành kinh tế chủ chốt như công nghiệp, giao thông vận tải, ngân hàng, ngoại thương.
- Nhà nước chấn chỉnh việc tổ chức, quản lí sản xuất công nghiệp, phần lớn các xí nghiệp chuyển sang chế độ tự hạch toán kinh tế, cải tiến chế độ tiền lương nhằm nâng cao năng suất lao động.
* Trong thương nghiệp và tiền tệ:
- Tự do buôn bán, trao đổi, mở lại các chợ, khôi phục và đẩy mạnh mối liên hệ giữa thành thị và nông thôn.
- Năm 1924, phát hành đồng rúp mới.
⟹ Bằng việc thực hiện Chính sách kinh tế mới, chỉ sau một thời gian ngắn, nền kinh tế quốc dân của nước Nga Xô viết đã có những chuyển biến rõ rệt.
Bài 2 trang 58 SGK Lịch sử 11: Trình bày những biến đổi về mọi mặt của Liên Xô sau hai kế hoạch 5 năm đầu tiên.
Qua 2 kế hoạch 5 năm đầu tiên 1928 - 1932 và 1933 - 1937, Liên Xô đã có những biến đổi về mọi mặt:
* Về kinh tế:
- Công nghiệp:
+ Liên Xô từ một nước nông nghiệp lạc hậu trở thành một cường quốc công nghiệp xã hội chủ nghĩa.
+ Năm 1937: sản lượng công nghiệp chiếm 77,4% tổng sản phẩm quốc dân.
- Nông nghiệp: có bước tiến vượt bậc, từng bước tập thể hóa nông nghiệp với quy mô lớn và cơ sở vật chất - kĩ thuật được cơ giới hóa.
* Về văn hóa - giáo dục:
- Xóa nạn mù chữ, xây dựng hệ thống giáo dục thống nhất.
- Hoàn thành phổ cập giáo dục tiểu học trong cả nước và phổ cập giáo dục trung học cơ sở ở các thành phố.
* Về xã hội:
- Các giai cấp bóc lột bị xóa bỏ. Xã hội chỉ còn hai giai cấp là công dân, nông nhân tập thể cùng tầng lớp trí thức xã hội chủ nghĩa.
- Đời sống nhân dân được nâng cao, chế độ xã hội chủ nghĩa được củng cố.
* Về ngoại giao:
- Từng bước thiết lập quan hệ ngoại giao với các nước Châu Á - Châu Âu và Mỹ.
- Khẳng định và nâng cao vị thế, uy tín trên trường quốc tế.
Bài 3 trang 58 SGK Lịch sử 11: Qua lược đồ Liên Xô năm 1940, hãy xác định vị trí, tên gọi các nước cộng hòa trong Liên bang Xô viết.
Trả lời:
- Tháng 12-1922, Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết (gọi tắt là Liên Xô) ra đời, gồm 4 nước Cộng hòa Xô viết đầu tiên là Nga, U-crai-na, Bê-lô-rút-xi-a và Ngoại Cáp-ca-dơ.
- Đến năm 1940, Liên Xô gồm 15 nước cộng hòa.
- Qua lược đồ Liên Xô năm 1940, có thể thấy:
- Về vị trí:
+ Liên Xô có diện tích lớn nhất thế giới, nằm ở cả hai châu lục Á, Âu.
+ Liên Xô có đường bờ biển dài. Phía Bắc giáp bắc Băng Dương, phía đông giáp Thái Bình Dương, phía tây và tây nam giáp biển Ban-tích, Biển Đen, biển Ca-xpi.
- Các nước cộng hòa trong Liên Bang Xô viết gồm: Nga, Ca-dắc-xtan, E-xtô-ni-a, Lát-vi-a, Lít-va, Bê-lô-rút-xi-a, U-crai-na, Môn-đô-va, Ác-mê-ni-a, Môn-đô-va, Ác-mê-ni-a, Gru-di-a, A-déc-bai-gian, Tuốc-mê-ni-a, U-dơ-bê-ki-xtan, Tát-gi-ki-xtan, Kiếc-ghi-di-a.
Lý thuyết Bài 10: Liên Xô xây dựng chủ nghĩa xã hội (1921 - 1941)
I. Chính sách kinh tế mới và công cuộc khôi phục kinh tế (1921 - 1925)
1. Chính sách kinh tế mới
a) Hoàn cảnh lịch sử
- Sau 7 năm chiến tranh liên miên, nền kinh tế quốc dân bị tàn phá nghiêm trọng.
- Tình hình chính trị không ổn định. Các lực lượng phản cách mạng điên cuồng chống phá gây bạo loạn ở nhiều nơi.
- Chính sách cộng sản thời chiến đã lạc hậu kìm hãm nền kinh tế, khiến nhân dân bất bình.
=> Nước Nga Xô viết lâm vào khủng hoảng.
- Tháng 3/1921, Đảng Bônsêvích quyết định thực hiện Chính sách Kinh tế mới (NEP) do Lê-nin đề xướng.
b) Nội dung của Chính sách kinh tế mới
Bao gồm các chính sách chủ yếu về nông nghiệp, công nghiệp, thương nghiệp và tiền tệ.
* Nông nghiệp: Thay thế chế độ trưng thu lương thực thừa bằng thu thuế lương thực.
* Công nghiệp:
- Tập trung khôi phục công nghiệp nặng.
- Cho phép tư nhân được thuê hoặc xây dựng những xí nghiệp loại nhỏ (dưới 20 công nhân) có sự kiểm soát của Nhà nước.
- Khuyến khích tư bản nước ngoài đầu tư, kinh doanh ở Nga.
- Nhà nước nắm các ngành kinh tế chủ chốt như công nghiệp, giao thông vận tải, ngân hàng, ngoại thương.
- Nhà nước chấn chỉnh việc tổ chức, quản lí sản xuất công nghiệp, phần lớn các xí nghiệp chuyển sang chế độ tự hạch toán kinh tế, cải tiến chế độ tiền lương nhằm nâng cao năng suất lao động.
* Thương nghiệp và tiền tệ:
- Tư nhân được tự do buôn bán, trao đổi, mở lại các chợ, khôi phục và đẩy mạnh mối liên hệ giữa thành thị và nông thôn.
- Năm 1924, Nhà nước phát hành đồng rúp mới thay cho các loại tiền cũ.
c) Bản chất, ý nghĩa
- Bản chất: là sự chuyển đổi kịp thời từ nền kinh tế do nhà nước nắm độc quyền về mọi mặt sang nền kinh tế nhiều thành phần, nhưng vẫn đặt dưới sự kiểm soát của nhà nước.
- Ý nghĩa:
+ Với việc thực hiện chính sách kinh tế mới, nhân dân Xô viết đã vượt qua được cuộc khủng hoảng: Kinh tế được phục hồi, chính trị - xã hội dần được ổn định.
+ Để lại bài học kinh nghiệm đối với công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở một số nước.
2. Sự thành lập Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết
- Tháng 12/1922, Đại hội Xô viết toàn Nga đã tuyên bố thành lập Liên Bang cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết (Liên Xô).
- Gồm 4 nước cộng hòa đầu tiên là: Nga, Ukraina, Bêlôruxia và Zakapkazơ (Azecbaijan, Acmênia, Gruzia), đến năm 1940 có thêm 11 nước.
- Năm 1924, sau khi Lê-nin mất, Xta-lin lên thay, tiếp tục lãnh đạo công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước Liên Xô trong những năm 1924 - 1953.
Lược đồ Liên Xô năm 1940
II. Công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô (1925-1941)
1. Những kế hoạch năm năm đầu tiên
a) Bối cảnh
- Đến năm 1925, Liên Xô cơ bản hoàn thành công cuộc khôi phục kinh tế => Nhân dân Liên Xô bước vào thời kì xây dựng chủ nghĩa xã hội.
b) Nhiệm vụ trọng tâm: công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa.
Nhiệm vụ công nghiệp hóa được thực hiện theo đường lối ưu tiên phát triển các ngành công nghiệp nặng: công nghiệp chế tạo máy móc và nông cụ, công nghiệp năng lượng, công nghiệp quốc phòng,...
c) Quá trình thực hiện:
- Quá trình công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa của Liên Xô được thực hiện thông qua những kế hoạch năm năm.
- Từ năm 1925 - 1941, nhân dân Liên Xô đã thực hiện 3 kế hoạch năm năm:
+ Lần thứ nhất (1928 - 1932).
+ Lần thứ hai (1933 - 1937).
+ Lần thứ 3 được thực hiện từ năm 1937, song, bị gián đoạn bởi cuộc chiến tranh xâm lược của phát xít Đức vào năm 1941.
d) Thành tựu:
- Kinh tế:
+ Từ 1 nước nông nghiệp lạc hậu, Liên Xô đã vươn lên trở thành 1 cường quốc công nghiệp xã hội chủ nghĩa.
+ Năm 1937, sản lượng công nghiệp chiếm 77,4% tổng sản phẩm quốc dân.
+ Hoàn thành tập thể hóa nông nghiệp với 93% số hộ nông dân và hơn 90% diện tích ruộng đất được đưa vào nền nông nghiệp tập thể hóa. Sản xuất nông nghiệp cũng từng bước được cơ giới hóa.
Các nhà lãnh đạo Liên Xô đi thăm nhà máy thủy điện Đơ-nhi-ép
- Văn hóa - giáo dục: thanh toán nạn mù chữ, hoàn thành phổ cập giáo dục tiểu học trong cả nước và tiến tới thực hiện phổ cập giáo dục THCS tại các thành phố lớn.
- Xã hội: các giai cấp bóc lột bị xóa bỏ, chỉ còn lại 2 giai cấp lao động là công nhân, nông dân và dội ngũ trí thức XHCN.
Một lớp học xóa mù chữ ở Liên Xô, năm 1926
e) Ý nghĩa, hạn chế:
- Ý nghĩa:
+ Liên Xô bước đầu xây dựng được cơ sở vật chất - kĩ thuật cho chủ nghĩa xã hội.
+ Tăng cường sức mạnh đất nước.
+ Nâng cao đời sống nhân dân.
- Hạn chế:
+ Xây dựng nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung, quan liêu bao cấp.
+ Vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ.
+ Chưa chú trọng đúng mức đến việc nâng cao đời sống nhân dân.
Nhận xét: Mặc dù còn có những hạn chế song công cuộc xây dựng Chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô 1925 - 1941 vẫn đạt được những thành tựu to lớn, tạo nên những biến đổi nhiều mặt, có lợi cho nhân dân, xây dựng lại lực lượng vũ trang hùng mạnh để bảo vệ tổ quốc, giúp đỡ phong trào cách mạng thế giới.
2. Quan hệ ngoại giao của Liên Xô
- Liên Xô đã từng bước phá vỡ chính sách bao vây, cô lập của các nước phương Tây:
+ Trong vòng 4 năm (1922 - 1925), Liên Xô đã được các cường quốc tư bản: Đức, Anh, Italia, Pháp, Nhật, lần lượt công nhận và thiết lập quan hệ ngoại giao.
+ Năm 1933, Mĩ công nhận và thiết lập quan hệ ngoại giao với Liên Xô.
- Vai trò và uy tín của Liên Xô ngày càng được nâng cao trên trường quốc tế.
