Trước khi đọc
Câu 1 (trang 137 SGK Ngữ Văn 10, tập 1)
Đề bài: Khi nghe cụm từ “con rối”, điều đầu tiên bạn nghĩ tới là gì? Vì sao như vậy?
Phương pháp giải:
Liên hệ với thực tế, em đã được nghe cụm từ “con rối” trong những hoàn cảnh nào và cụm từ này thường được dùng để chỉ những trường hợp như thế nào.
Lời giải chi tiết:
Khi nghe cụm từ “con rối”, điều đầu tiên em nghĩ tới là những người không có chính kiến, không biết suy nghĩ, bị người khác đứng sâu giật dây, điều khiển và chỉ làm việc theo sự sắp xếp của người khác, thực chất trong tay không có quyền hạn hay hiểu biết gì.
Câu 2 (trang 137 SGK Ngữ Văn 10, tập 1)
Đề bài: Bạn đã có những hiểu biết gì về rối nước? Hãy nêu những điều bạn còn thắc mắc và muốn tìm hiểu sâu thêm về loại hình nghệ thuật này
Phương pháp giải:
Liên hệ với thực tế và bản thân để trả lời
Lời giải chi tiết:
Em được biết múa rối nước là loại hình nghệ thuật dân gian, các nghệ nhân sẽ ở phía sau cánh gà để điều khiển các con rối trên sân khấu và chúng đều được thả nổi trên mặt nước
Em thắc mắc làm sao người nghệ nhân có thể điều khiển được con rối từ phía sau cánh gà.
Trong khi đọc
Câu 1 (trang 137 SGK Ngữ Văn 10, tập 1)
Đề bài: Đoạn chữ in đậm này là sa-pô của văn bản. Hãy nhớ lại các chức năng thông thường của một sa-pô.
Phương pháp giải:
Dựa vào các kiến thức đã học khi viết một văn bản thuyết minh, một văn bản thông tin hay một bài báo để nhớ lại kiến thức về sa-pô
Lời giải chi tiết:
Các chức năng của phần sa-pô trong văn bản là:
- Hoàn thiện tít (title), bằng cách nói rõ chủ đề bài viết và góc độ mà bạn lựa chọn, giúp độc giả hình dung bài viết sẽ nói gì.
- Tóm tắt thông tin, đưa ra thông tin chủ yếu của bài viết.
- Giải thích bài viết, chỉ ra tại sao tác giả chọn viết về sự kiện hay hiện tượng này
- Nêu rõ hoàn cảnh, bài viết ra đời
- Thông báo bố cục, phát triển thông điệp cốt lõi của bài viết mà trong tít đã nhắc đến. Điều này rất cần thiết với những độc giả đọc nhanh, bởi cách này rõ ràng.
Câu 2 (trang 137 SGK Ngữ Văn 10, tập 1)
Đề bài: Trò rối nước ở Việt Nam ra đời từ bao giờ?
Phương pháp giải:
Đọc kĩ đoạn văn trang 137
Lời giải chi tiết:
Trò múa rối nước ở Việt Nam không có thời gian ra đời chính xác. Tương truyền, múa rối nước được hình thành từ thế kỉ XI – XII.
Câu 3 (trang 138 SGK Ngữ Văn 10, tập 1)
Đề bài: Không gian biểu diễn đặc trưng của múa rối nước
Phương pháp giải:
Đọc kĩ đoạn văn đầu trang 138
Lời giải chi tiết:
- Múa rối nước trước kia được biểu diễn trên thủy đình, dựng trên mặt ao làng với lối kiến trúc mái chùa cong cùng mành tre, cờ phướn, võng lọng, cổng hàng mã,…
- Ngày nay, thủy đình được dựng ngay trong các nhà hát và trong các khu du lịch sinh thái, sân khấu là hồ nhân tạo
Câu 4 (trang 138 SGK Ngữ Văn 10, tập 1)
Đề bài: Trong trò rối nước, con rối đã được chế tác và điều khiển như thế nào?
Phương pháp giải:
Đọc kĩ đoạn văn thứ hai trang 138
Lời giải chi tiết:
- Chế tác: những con rối được đẽo gọt từ gỗ sung, tạo hình ngộ nghĩnh
- Điều khiển: người điều khiển sử dụng hệ thống sào kết hợp với dây được gắn ở phần thân dưới để điều khiển con rối
Câu 5 (trang 138 SGK Ngữ Văn 10, tập 1)
Đề bài: Việc bảo tồn, phát triển rối nước có điểm gì chung với bảo tồn, phát triển các loại hình nghệ thuật cổ truyền khác của dân tộc?
Phương pháp giải:
Liên hệ thực tế
Lời giải chi tiết:
Việc bảo tồn, phát triển rối nước với bảo tồn, phát triển các loại hình nghệ thuật cổ truyền khác của dân tộc đều có điểm chung là đang gặp khó khăn trong việc đến với khán giả vì hiện nay có rất nhiều loại hình nghệ thuật mới ra đời, du nhập từ nước ngoài như Kpop, hiphop,… hấp dẫn hơn, thu hút và bắt mắt hơn. Rõ ràng, đứng trong bối cảnh của xã hội hiện đại, múa rối nước không thể cạnh tranh với những bộ môn đó.
Trả lời câu hỏi
Câu 1 (trang 139 SGK Ngữ Văn 10, tập một)
Đề bài: Tóm tắt những thông tin chính của văn bản.
Phương pháp giải:
Đọc kĩ văn bản, chú ý các thông tin chính về loại hình nghệ thuật múa rối nước
Lời giải chi tiết:
Văn bản nói về nghệ thuật múa rối nước cổ truyền với những thông tin chính sau:
- Múa rối nước được hình thành cách đây rất lâu, từ thế kỉ XI - XII
- Múa rối nước thường được biểu diễn trong hội làng, lễ Tết, sau này là các sân khấu, nhà hát
- Tạo hình và kĩ thuật biểu diễn của nghệ thuật múa rối nước, dù đã có sự thay đổi về không gian biểu diễn nhưng các nghệ nhân vẫn đang cố gắng truyền tải nét truyền thống tới khán giả
- Sự khác nhau về hai loại hình rối nước và rối cạn
- Múa rối nước trong bối cảnh xã hội hiện đại 4.0
Câu 2 (trang 139 SGK Ngữ Văn 10, tập một)
Đề bài: Tìm trong văn bản những thông tin cho phép khẳng định múa rối nước là “môn nghệ thuật thấm đẫm tinh thần Việt”.
Phương pháp giải:
- Đọc kĩ văn bản, chú ý những đoạn tác giả nói về đặc trưng của múa rối nước
- Liên hệ những đặc trưng của bộ môn này với văn hóa Việt để khẳng định tính văn hóa của nó
Lời giải chi tiết:
Những thông tin cho phép khẳng định múa rối nước là “môn nghệ thuật thấm đẫm tinh thần Việt” là:
- Múa rối nước bắt đầu nảy mầm, len lỏi trong long các xóm làng chiêm trũng rồi lớn dần lên giữa những sinh hoạt nhỏ bé đời thường
- Theo thời gian, múa rối nước ngày càng trở nên phổ biến và hoàn thiện thông qua những đúc kết của nhiều thế hệ
- Nơi biểu diễn múa rối nước là nhà rối (thủy đình) với lối kiến trúc mái chùa cong cong mành tre, cờ phướn, võng lọng, cổng hàng mã,…
- Những con rối được đẽo gọt từ gỗ sung, được tao hình ngộ nghĩnh với màu sắc rực rỡ, tươi vui và dân dã
- Rối nước cần tiếng đàn, tiếng hát, tiếng trống mõ, tiếng kèn sáo và cả những tiếng pháo phụ trợ để thật tròn vai
Câu 3 (trang 139 SGK Ngữ Văn 10, tập một)
Đề bài: Nêu đặc điểm của cách triển khai thông tin trong văn bản. Hãy phân tích mức độ thuyết phục của cách triển khai ấy.
Phương pháp giải:
- Dựa vào nội dung các thông tin trong từng phần của văn bản để tìm ra cách triển khai của tác giả
- Xem xét mức độ nhận biết, dễ hiểu của cách triển khai ấy đối với người đọc để kết luận chúng có thuyết phục hay không
Lời giải chi tiết:
Thông tin trong văn bản được triển khai theo từng yếu tố của nghệ thuật múa rối nước tạo thành một chuỗi liên tục giúp người đọc hiểu và nắm được thông tin về bộ môn nghệ thuật này, gồm các thông tin:
- Nguồn gốc
- Không gian và thời gian biểu diễn
- Tạo hình và kĩ thuật biểu diễn
- Các loại hình múa rối: múa rối nước và múa rối cạn
- Những khó khăn và thách thức của nghệ thuật múa rối nước trong bối cảnh xã hội 4.0 hiện đại
Cách triển khai này giúp người đọc dễ dàng nhận biết và nắm được các thông tin của loại hình nghệ thuật múa rối nước, vừa rõ ràng vừa mạch lạc nên có sức thuyết phục cao đối với người đọc.
Câu 4 (trang 139 SGK Ngữ Văn 10, tập một)
Đề bài: Nêu nhận xét về phần sa-pô của văn bản, từ đó rút ra cách viết sa-pô cho một văn bản thông tin nói chung.
Phương pháp giải:
- Đọc kĩ phần sa-pô ở đầu văn bản, chú ý cách viết và văn phong, ngôn từ của nó
- Suy nghĩ về tác dụng của phần sa-pô với văn bản để rút ra cách viết sa-pô
Lời giải chi tiết:
Phần sa-pô của văn bản được viết thành một đoạn văn riêng biệt, trình bày ngay đầu tiên và khác phông chữ với văn bản, có nội dung tóm tắt lại những thông tin chính của nghệ thuật múa rối nước.
Cách viết sa-pô đối với một văn bản thông tin nói chung là:
- Phần sa-pô phải được trình bày ở đầu văn bản
- Về nội dung, phần sa-pô phải bao quát và tóm tắt được nội dung của toàn văn bản
Câu 5 (trang 139 SGK Ngữ Văn 10, tập một)
Đề bài: Nếu được phép bổ sung vào văn bản những thông tin về các câu chuyện được kể trên sân khấu rối nước, bạn có thể nói điều gì?
Phương pháp giải:
- Xem lại lý thuyết về nghệ thuật múa rối nước
- Tìm hiểu những câu chuyện về sân khấu múa rối nước và dựa vào đặc điểm của loại hình nghệ thuật này để suy nghĩ xem câu chuyện nào phù hợp để bổ sung vào văn bản
Lời giải chi tiết:
Nếu được phép bổ sung vào văn bản những thông tin về các câu chuyện được kể trên sân khấu rối nước, em có thể bổ sung những vở múa rối nước nổi tiếng như Bật cờ, Múa rồng, Em bé chăn trâu, Cày cấy, Cậu ếch, Bắt vịt, Đánh cá, Vinh quy bái tổ, Múa sư tử, Múa phượng, Lê Lợi trả gươm, Nhi đồng vui chơi, Đua thuyền,… và một số nhà hát múa rối hiện nay như Nhà hát múa rối Thăng Long, Nhà hát múa rối Trung ương, Nhà múa rối nước Rồng Vàng,…
Câu 6 (trang 139 SGK Ngữ Văn 10, tập một)
Đề bài: Từ văn bản được học, hãy nêu cảm xúc, suy nghĩ của bạn về rối nước nói riêng và nghệ thuật cổ truyền của dân tộc nói chung.
Phương pháp giải:
Học sinh liên hệ bản thân và nêu cảm nhận của cá nhân mình
Lời giải chi tiết:
Văn bản cho em những cảm nhận tốt đẹp và mới mẻ về múa rối nước. Em cảm nhận được múa rối nước là loại hình nghệ thuật cổ truyền và lâu đời của dân tộc ta, mang nhiều những nét đặc trưng và thể hiện văn hóa của người Việt. Tuy nhiên, em cũng cảm thấy hơi buồn vì bộ môn này hiện nay không còn được chào đón như trước và đang gặp những khó khăn khi tiếp cận khán giả hiện đại, em mong mọi người và những nghệ nhân múa rối nước sẽ cố gắng bảo tồn và duy trì loại hình nghệ thuật đậm đà bản sắc này của Việt Nam.
Kết nối đọc - viết
Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) về chủ đề: Múa rối nước – món quà kì diệu từ đồng ruộng Việt Nam.
Phương pháp giải:
Dựa vào những cảm nhận của bản thân về múa rối nước qua bài học và liên hệ với thực tế
Lời giải chi tiết:
Chắc hẳn trong mỗi chúng ta ai cũng đã từng nghe về bộ môn múa rối nước, đây là loại hình nghệ thuật được xem là món quà kì diệu từ đồng ruộng của làng quê Việt Nam. Bộ môn này hình thành từ thời xa xửa xa xưa, gắn với nếp sống, nếp sinh hoạt và cách cảm cách nghĩ của con người Việt Nam. Chúng được hình thành từ những người nghệ nhân chân chất, từ ao làng, mái đình, mái chùa cổ kính, đến cả những nguyên liệu để làm ra con rối cũng từ gỗ sung, những thứ dân dã và gần gũi với làng quê Việt Nam. Bước ra từ đồng ruộng, thôn quê, với những gì thân thuộc nhất với con người Việt Nam, ngày nay, múa rối nước đã đi vào thành phố, vào nhà hát, trung ương,… nhưng vẫn giữ được những nét đặc trưng ở nơi mà nó ra đời, vẫn là bộ môn nghệ thuật đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc.
