phân tích bài thơ sóng

I,MB: Tình yêu- một đề tài từng làm rung động trái tim biết bao người và ngân lên thành biết bao lời thơ nhân loại. Mỗi một nhà thơ tìm đến 1 cách biểu hiện khác nhau:một tình yêu mang yếu tố triết lí trong thơ Tago, một ình yêu nồng nàn đắm say trong thơ Puskin, một tình yêu rạo rực tràn đầy cảm xúc trong thơ Xuân Diệu và đến với bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh ta bắt gặp 1 cảm xúc tình yêu đầy trăn trở, khát khao của tâm hồn người phụ nữ trong khát vọng hạnh phúc đời thường.

II, TB

1, Khái quát chung

- HCST: Bài thơ được viết năm 1967 trong chuyến đi thực tế của nhà thơ ở vùng biển Diêm Điền-Thái Bình. Bài thơ in trong tập "Hoa dọc chiến hào"-1968 gồm có9 khổ với nội dung miêu tả về sóng biển và diễn tả tâm trạng của nhân vật trữ tình em. 

-Nội dung đoạn trích: Nỗi nhớ trong tình yêu

-* Hình tượng sóng 

- Sóng được khắc họa qua những từ ngữ diễn tả đặc điểm, trạng thái : dữ dội, dịu êm, ồn ào, lặng lẽ, dưới lòng sâu, trên mặt nước Đặc biệt qua âm điệu dào dạt, nhịp nhàng, lúc sôi nổi trào dâng, lúc thầm thì sâu lắng (được tạo nên từ thể thơ năm chữ, từ phương thức tổ chức ngôn từ, hình ảnh). Âm điệu đó mô phỏng âm hưởng của những con sóng lúc miên man dịu dàng, lúc cuồn cuộn vỗ bờ, lúc trào dâng bạc đầu, lúc lặng chìm đáy nước biển khơi

- Ý nghĩa :

+ Ý nghĩa tả thực : miêu tả chân thực, sinh động hình ảnh của sóng ngoài biển khơi. Sóng có tính cách, tâm trạng, tâm hồn.

+ ý nghĩa biểu tượng : tính cách, tâm trạng và khát vọng của nhân vật trữ tình em. Sóng là hình tượng ẩn dụ, hóa thân của cái tôi trữ tình nhà thơ. Âm điệu bài thơ cũng là nhịp sóng lòng của em, là dòng tâm tình của người phụ nữ đang yêu được khơi nguồn khi đứng trước biển cả, đối diện với những con sóng vô hạn vô hồi.

*  Hình tượng «em »

- Xuất hiện song hành với sóng. Có lúc hòa nhập làm một, vừa phân đôi để soi chiếu vào nhau và cộng hưởng nghệ thuật với nhau, nhằm biểu đạt một cách trọn vẹn thế giới tâm tình người phụ nữ đang yêu.  Tâm hồn người phụ nữ đang yêu soi vào sóng để hiểu tận đáy lòng mình và nhờ con sóng biển mà biểu hiện những trạng thái tâm hồn mình trong tình yêu. 

2, Phân tích 

a, a. Hai khổ đầu: .

- Hai câu thơ đầu : dữ dội ><dịu êm, ồn ào>< lặng lẽ => hai trạng thái đối nghịch của sóng cũng là những biến động khác thường về trạng thái tâm lí tình yêu của người phụ nữ đang yêu: tình yêu nồng nàn, mãnh liệt, đắm say nhưng cũng dịu dàng, e ấp, đầy nữ tính ; thế giới tình cảm yêu đương ẩn chứa những sự đối nghịch, bất thường, phức tạp, không phải lúc nào cũng dễ dàng lí giải.

- Sông không hiểu nổi mình Sóng tìm ra tận bể. Sông, bể là ẩn dụ cho những không gian sống, không gian yêu, những giới hạn. Sông - giới hạn chật hẹp - thì sóng dứt khoát tìm ra tận bể, để đến được với cái cao rộng, bao dung. Chỉ tìm đến với biển khơi bát ngát, sóng mới thực sự tìm thấy mình, mới nhận thấy rõ nhất sức mạnh và khát khao cháy bỏng trong tâm hồn mình. Đó là quan điểm sống dứt khoát, mãnh liệt, thể hiện một tâm hồn, một tích cách mạnh mẽ, đầy cá tính, không chấp nhận ngủ quên trong hạnh phúc tình yêu mà luôn tự nhìn lại tình yêu của mình, vươn tới sự hoàn thiện.

- Khổ thơ thứ hai : suy tư, liên tưởng về hình ảnh những con sóng ngoài đại dương với nỗi khát vọng tình yêu. Sóng trường tồn cùng thời gian (ngày xưa - ngày sau) ; không bao giờ ngưng nghỉ, cũng như tình yêu con người, đã từ ngàn xưa và còn mãi với con người, nhất là người trẻ tuổi.

b. Khổ 3,4:

- Giọng thơ chuyển sang tâm tình, thầm thì - như lời tự bạch của nữ thi sĩ - Những câu hỏi băn khoăn : đâu là cội nguồn của sóng ? đâu là cội nguồn của tình yêu. Đó cũng là nỗi băn khoăn ngàn đời của những trái tim yêu nhau. Sóng - từ gió Gió - từ đâu ->các hiện tượng tự nhiên đều có thể lí giải được, nhưng tình yêu, cội nguồn của tình yêu thì đâu thể cắt nghĩa rạch ròi. XQ phát hiện ra cội nguồn của tình yêu bằng một cách hoàn toàn nữ tính, đó là sự thú nhận thành thực lòng mình : em cũng không biết nữa Khi nào ta yêu nhau. Không lí giải được nhưng sự thú nhận chân thành mà dễ thương ấy là đủ để nói lên bản chất của một tình yêu trong sáng mà sâu sắc.

c. Khổ 5,6,7:

- Khổ thơ thứ 5 : nỗi nhớ.

+ Nỗi nhớ là một trạng thái rất đặc biệt của tình yêu. Có nhiều cung bậc, nhiều biểu hiện phức tạp của nỗi nhớ. Vậy nên phải dùng nhiều ngôn từ, nhiều đối tượng, nhiều cách thức để diễn tả. Sóng nhớ bờ- ngày đêm không ngủ, em nhớ anh: khi thức lẫn khi vô thức (mơ)=> nỗi nhớ thật sâu đậm, chiếm cả tầng sâu, bề rộng (lòng sâu, mặt nước); khắc khoải trong mọi thời gian (ngày- đêm, mơ- thức), choáng ngợp cả lòng người.

- Khổ thơ 6,7 :

+ phương bắc, phương Nam: phương hướng địa lý bị xóa nhòa trong cảm nhận của trái tim người phụ nữ đang yêu. Lí do : sự chế ngự của một phương duy nhất trong tâm trí là phương anh → anh là sự duy nhất.

+ sự đồng điệu của sóng : con nào chẳng tới bờ, dù muôn vời cách trở thể hiện khao khát gắn bó thủy chung, sẵn sàng vượt qua mọi khó khăn, cách trở. 

->quan niệm tình yêu của XQ mới mẻ, mạnhbaoj nhưng rất truyền thống. Quan niệm này bắt rễ rất sâu trong tâm thức người Việt chúng ta.

d. Khổ thơ 8,9

- Các từ ngữ : cuộc đời, dài, năm tháng, biển rộng thể hiện những cảm nhận về thời gian, không gian của cuộc đời, vũ trụ. Thời gian chảy trôi mãi mãi, không gian đất trời thì vô cùng vô tận, vô biên. Nhà thơ ý thức sâu sắc về lẽ hữu hạn của đời người, của tình yêu. Cuộc đời con người vô cùng ngắn ngủi, mà tình yêu lại càng mong manh, dễ vỡ.

- Làm sao : ước muốn

- Biển lớn tình yêu : tình yêu lớn, tình yêu cuộc đời, tình yêu của cả cộng đồng.

- Ngàn năm còn vỗ : tình yêu được bất tử, trường tồn. Khát vọng bất tử tình yêu là khát vọng của muôn đời. Quan niệm của XQ : chỉ có hòa mình vào tình yêu lớn, tình yêu của mọi người thì tình yêu của mỗi cá nhân mới được vĩnh hằng. Đó là cách ứng xử đầy văn hóa và tích cực của những con người thời đại : luôn biết gắn cái tôi cá nhân vào cái tôi chung của cộng đồng. 

=>những cảm nhận và suy tư rất sâu sắc nhưng vẫn được thể hiện bằng một giọng thơ đầy cảm xúc, sôi nổi tha thiết. Qua đó, nhân vật trữ tình thể hiện mình một cách trọn vẹn : yêu thương chân thành tha thiết, trong sáng thủy chung nhưng cũng vô cùng mạnh mẽ và sâu sắc. - Nghệ thuật tạo kết cấu : sự đan xen, song hành của hai hình tượng nghệ thuật.  

3, Tổng kết

a. Nghệ thuật

-- NT tạo âm điệu thơ qua thể thơ 5 chữ ; nhịp điệu câu thơ mô phỏng nhịp của những con sóng ; giọng điệu thơ biến đổi, nhiều âm sắc, có giọng kể, có thủ thỉ tâm tình, có giọng suy tư.. 

- Hình tượng “sóng” có sự gợi cảm phong phú bất ngờ trong sự đối sánh với nhân vật trữ tình “em” -> Khát vọng tình yêu của nhà thơ.

b. Nội dung: Qua hình tượng “Sóng” nhà thơ nêu lên khát vọng về một tình yêu sâu sắc, nồng nàn, thủy chung và bất diệt, gắn với hạnh phúc đời thường. Qua đó, chúng ta cảm nhận được sức sống và vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ trong tình yêu

III, KB: Khảng định lại vấn đề

* Bài viết tham khảo

Tình yêu- một đề tài từng làm rung động trái tim biết bao người và ngân lên thành biết bao lời thơ nhân loại. Mỗi một nhà thơ tìm đến 1 cách biểu hiện khác nhau:một tình yêu mang yếu tố triết lí trong thơ Tago, một ình yêu nồng nàn đắm say trong thơ Puskin, một tình yêu rạo rực tràn đầy cảm xúc trong thơ Xuân Diệu và đến với bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh ta bắt gặp 1 cảm xúc tình yêu đầy trăn trở, khát khao của tâm hồn người phụ nữ trong khát vọng hạnh phúc đời thường.

Sóng trong tác phẩm cùng tên của nhà thơ mang hình ảnh ẩn dụ . Nó là sự hóa thân của cái tôi trữ tình đầy mơ mộng của thi nhân . Sóng và em tuy hai mà một, có lúc phân đôi để soi chiếu vào nhau làm nổi bật sự tương đồng, có lúc lại hòa nhập để tạo nên âm vang cộng hưởng . Và có thể nói qua hình tượng sóng, Xuân Quỳnh đã bày tỏ một tình yêu dạt dào, mênh mông và một khát vọng vĩnh hằng về tình yêu đôi lứa 

Mở đầu bài thơ là trạng thái tâm lý đặc biệt của một tâm hồn đang khao khát yêu đương, đang tìm đến một tình yêu rộng lớn hơn. Xuân Quỳnh diễn tả thật cụ thể cái trạng thái khác thường, vừa phong phú vừa phức tạp trong một trái tim cồn cào khao khát tình yêu. Tính khí của người con gái đang yêu, cũng như sóng vậy thôi, vốn mang trong nó nhiều trạng thái đối cực: “Dữ dội và dịu êm, Ồn ào và lặng lẽ” … Và cũng như sóng, trái tim người con gái đang yêu không chấp nhận sự tầm thường, nhỏ hẹp, luôn vươn tới cái lớn lao để có thể đồng cảm, đồng điệu với mình “Sông không hiểu nổi mình, Sóng tìm ra tận bể” . Có thể thấy, ngay trong khổ thơ đầu tiên này một nét mới mẻ trong quan niệm về tình yêu. Người con gái khao khát yêu đương nhưng không còn nhẫn nhục, cam chịu nữa . Nếu “Sông không hiểu nổi mình” thì sóng sóng dứt khoát từ bỏ nơi chật hẹp đó “Tìm ra tận bể”, đến với cái cao rộng, bao dung. Thật là minh bạch và cũng thật là quyết liệt !

Nỗi khát vọng tình yêu xôn xao, rạo rực trong trái tim con người, trong quan niệm của Xuân Quỳnh, là khát vọng muôn đời của nhân loại mà mãnh liệt nhất là của tuổi trẻ . Nó cũng như sóng, mãi mãi trường tồn , vĩnh hằng với thời gian. Từ ngàn xưa, con người đã đến với tình yêu và mãi mãi cứ đến với tình yêu . Với con người, tình yêu bao giờ cũng là một khát vọng bồi hồi:

Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày nay vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ

Khi tình yêu đến, như một tâm lý tự nhiên và thường tình, người ta luôn có nhu cầu tự tìm hiểu và phân tích . Nhưng tình yêu là một hiện tượng tâm lý khác thường, đầy bí ẩn, không thể giải quyết được bằng lý lẽ thông thường, làm sao có thể giải đáp được câu hỏi về khởi nguồn của tình yêu, về thời điểm bắt đầu của một tình yêu. Cái điều mà trước đó đã từng là Xuân Diêu băn khoăn “Làm sao cặt được nghĩa tình yêu? ” thì nay một lần nữa Xuân Quỳnh bộc bạch một cách hồn nhiên, thật dễ thương . Tình yêu cũng như sóng biển, như gió trời vậy thôi, làm sao có thể hiểu hết được. Nó cũng tự nhiên, hồn nhiên như thiên nhiên , và cũng khó hiểu, nhiều bất ngờ như tự nhiên vậy :

Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đàu từ đâu
Em cũng không biết nưa
Khi nào ta yêu nhau

Tình yêu thường cũng gắn liền với nỗi nhớ khi xa cách. Nỗi nhớ của một trái tim đang yêu được Xuân Quỳnh diễn tả thật mãnh liệt . Một nỗi nhớ thường trực cả khi thức, cả khi ngủ, bao trùm lên cả không gian . Một nỗi nhớ còn cào, da diết, không thể nào yên, không thể nào nguôi . Nó cuồn cuộn, dào dạt như những đợt sóng biển triền miên, vô hồi, vô hạn . Nhịp thơ trong suốt bài thơ này là nhịp sóng, nhưng rõ nhất, dào dạt, hăm hở, náo nức nhất , mãnh liệt nhất là ở đoan thơ này :

Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được

Và, như trên đã nói, vẫn là hình tượng song hành của sóng và em bổ sung đắp đổi cho nhau nhằm diễn tả sâu sắc hơn, ám ảnh hơn tình yêu và nỗi nhớ cùng với lòng thủy chung vô hạn của một trái tim đang rạo rực yêu thương . Nỗi nhớ được diễn tả qua hình tượng con sóng nhớ bờ “ Ngày đêm không ngủ được” vẫn chưa đủ, chưa thỏa, lại được thể hiện một lần nữa qua nỗi nhớ của nhà thơ : “ Lòng em nhớ đến anh, Cả trong mơ còn thức”. Nỗi nhớ tràn đầy lòng yêu của thi sĩ. Nỗi nhớ thường trực trong mọi không gian và thời gian, không chỉ tồn tại trong ý thức mà còn len lỏi trong ý thức, xâm nhập vào cả trong giấc mơ. Những đòi hỏi, khao khát yêu đương của người con gái được bộc lộ thật mãnh liệt nhưng cũng thật giản dị : sóng chỉ khao khát tới bờ cũng như em khao khát có anh ! Tình yêu của người con gái ở đây vừa thiết tha, mãnh liệt, vừa trong sáng, giản dị, vừa thủy chung duy nhất. Qua hình tượng sóng và em . Xuân Quỳnh đã nói lên thật chân thành, táo bạo , không hề giấu giếm cái khát vọng tình yêu sôi nổi, mãnh liệt của mình, một phụ nữ, một điều hiếm thấy trong văn học Việt Nam .

Xuân Quỳnh viết bài thơ Sóng năm 1967, khi mà nhà thơ đã từng nếm trải sự đổ vỡ trong tình yêu. Song, người phụ nữ hồn hiên tha thiết yêu đời này vẫn còn ấp ủ biết bao hi vọng, vẫn phơi phới một niềm tin vào hạnh phúc trong trương lai. Vừa tự động viên, an ủi mình, tác giả vừa tin vào cái đích cuối cùng của một tình yêu lớn như con sóng nhất định sẽ “tới bờ”, “dù muôn vời cách trở”. Tương lai hạnh phúc như đang còn ở phía trước . Và vì thế, ý thức về thời gian chưa làm nhà thơ lo âu mà chỉ làm tăng thêm niềm tin tưởng:

Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa

Xuân Quỳnh vừa thổ lộ trực tiếp, vừa mượn hình tượng sóng để nói và suy nghĩ về tình yêu. Những ý nghĩ này có vẻ tự do, tản mạn, nhưng từ trong chiều sâu của thi tứ vẫn còn sự vận động nhất quán . Đó là cuộc hành trình khởi đầu là sự từ bỏ cái chật chội, nhỏ hẹp để tìm đến một tình yêu bao la, rộng lớn, cuối cùng là khát vọng được sống hết mình trong tình yêu, muốn hóa thân vĩnh viễn thành tình yêu muôn thủa:

Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ .

Người con gái mong muốn hòa mình vào bể đời rộng lớn , bứt mình ra khỏi những lo toan tính toán , để ngập chìm trong bể lớn tình yêu . Phải có mọt tình yêu như thế nào thì mới có được một mong muốn cao cả đến chừng ấy . Khát vọng tình yêu cũng là khát vọng sống mãnh liệt đủ đầy . Cuộc đời còn tình yêu thì cuộc đời còn tươi đẹp và đáng sống và sống trong tình yêu là một điều hạnh phúc . Xuân Quỳnh mong ước được sống mãi trong tình yêu, bất tử với tình yêu .

Sóng là một bài thơ tình yêu rất tiêu biểu cho tư tưởng và phong cách thơ Xuân Quỳnh ở giai đoạn đầu. Một bài thơ vừa xinh xắn, duyên dáng, vừa mãnh liệt, sôi nổi, vừa hồn nhiên, trong sáng, vừa ý nhị sâu xa. Sau này khi đã nếm trải nhiều cay đắng trong tình yêu, giọng thơ Xuân Quỳnh không còn phơi phới bốc men say nữa, nhưng cái khát vọng tình yêu vẫn tồn tại mãi mãi trong trái tim tràn ngập yêu thương của nhà thơ.