Aleksandr Sergeyevich Pushkin (Александр Сергеевич Пушкин, 1799-1837) là một nhà thơ, nhà văn, nhà viết kịch nổi tiếng người Nga. Được tôn vinh là đại thi hào, Mặt trời thi ca Nga, ông đã có những đóng góp to lớn trong việc phát triển ngôn ngữ văn học Nga hiện đại và là biểu tượng của dòng văn học lãng mạn Nga thế kỷ 19 bởi nhiều cống hiến trong sự đa dạng hoá ngôn ngữ văn chương. Puskin là một thiên tài lớn và đa dạng, ngoài sáng tác (thơ, kịch và văn xuôi) ông còn dịch, mô phỏng các sự tích dân gian không chỉ của Nga mà còn của các dân tộc Slavơ và các dân tộc ở phương Tây. Ông dịch, mô phỏng từ Kinh Thánh, Kinh Koran, từ những tác giả cổ đại của phương Đông và phương Tây đến những tác giả nổi tiếng thế giới của thời đại ông, tất cả là hơn 50 tác giả nước ngoài. chúng tôi xin giới thiệu những bài thơ hay của ông.
1
Tôi yêu em (Я вас любил)
Я вас любилЯ вас любил: любовь еще, быть может,В душе моей угасла не совсем;Но пусть она вас больше не тревожит;Я не хочу печалить вас ничем.Я вас любил безмолвно, безнадежно,То робостью, то ревностью томим;Я вас любил так искренно, так нежно,Как дай вам бог любимой быть другим.Dịch nghĩaTôi đã yêu em: tình yêu hãy còn, có lẽ làTrong lòng tôi (nó) đã không tắt hẳn;Nhưng thôi, hãy để nó chẳng quấy rầy em thêm nữa.Tôi không muốn làm phiền muộn em bởi bất cứ điều gì.Tôi đã yêu em lặng thầm, không hy vọng,Bị giày vò khi thì bởi sự rụt rè, khi thì bởi nỗi hờn ghen.Tôi đã yêu em chân thành đến thế, dịu dàng đến thế,Cầu Chúa cho em vẫn là người được yêu dấu như thế bởi người khác.1829TÔI YÊU EMBản dịch của Thúy ToànTôi yêu em đến nay chừng có thểNgọn lửa tình chưa hẳn đã tàn phai,Nhưng không để em bận lòng thêm nữaHay hồn em phải gợn bóng u hoàiTôi yêu em âm thầm, không hy vọng,Lúc rụt rè khi hậm hực lòng ghenTôi yêu em, yêu chân thành đằm thắmCầu em được người tình như tôi đã yêu em
2
Gửi... (К***)
К***Я помню чудное мгновенье:Передо мной явилась ты,Как мимолетное виденье,Как гений чистой красоты.В томленьях грусти безнадежной,В тревогах шумной суеты,Звучал мне долго голос нежныйИ снились милые черты.Шли годы. Бурь порыв мятежныйРассеял прежние мечты,И я забыл твой голос нежный,Твои небесные черты.В глуши, во мраке заточеньяТянулись тихо дни моиБез божества, без вдохновенья,Без слез, без жизни, без любви.Душе настало пробужденье:И вот опять явилась ты,Как мимолетное виденье,Как гений чистой красоты.И сердце бьется в упоенье,И для него воскресли вновьИ божество, и вдохновенье,И жизнь, и слезы, и любовь.Gửi -Pushkin( Thúy Toàn dịch)Anh nhớ mãi phút giây huyền diệu:Trước mắt anh em bỗng hiện lên,Như hư ảnh mong manh vụt biến,Như thiên thần sắc đẹp trắng trong.Giữa ray rứt sầu đau tuyệt vọngGiữa ồn ào xáo động buồn loTiếng em nói bên tai anh văng vẳngBóng dáng em anh gặp lại trong mơ.Tháng ngày qua những cơn gió bụi,Đã xua tan mộng đẹp tuổi thơ,Lãng quên rồi giọng em hiền dịu,Nhòa tan rồi bóng dáng nguy nga.Giữa cô quạnh âm u tù hãmDòng đời trôi quằn quại hắt hiu,Chẳng tiên thần, chẳng nguồn cảm xúc,Chẳng đời, chẳng lệ, chẳng tình yêu.Cả hồn anh bỗng dưng tỉnh giấc:Trước mắt anh em lại hiện lên,Như hư ảnh mong manh vụt biến,Như thiên thần sắc đẹp trắng trong.Trai tim lại rộn ràng náo nứcVì trái tim sống dậy đủ điều:Cả tiên thần, cả nguồn cảm xúcCả đời, cả lệ, cả tình yêuPuskin tặng Kerơnơ, một nhà thơ nữ đã gặp ở kinh đô Pêtécbua năm 1819. Năm 1825, Kerơnơ về thăm nhà ở Trigôxki, nơi nhà thơ thường lui tới trong thời gian bị đi đày ở Mikhailốpkôiê, hai người lại gặp nhau... Khi Kerơnơ ra đi, Puskin tặng nàng bài thơ này làm kỷ niệm.
3
Con đường mùa đông (Зимняя дорога)
Зимняя дорогаСквозь волнистые туманыПробирается луна,На печальные поляныЛьет печально свет она.По дороге зимней, скучнойТройка борзая бежит,Колокольчик однозвучныйУтомительно гремит.Что-то слышится родноеВ долгих песнях ямщика:То разгулье удалое,То сердечная тоска...Ни огня, ни черной хаты...Глушь и снег... Навстречу мнеТолько версты полосатыПопадаются одне.Скучно, грустно... Завтра, Нина,Завтра, к милой возвратясь,Я забудусь у камина,Загляжусь не наглядясь.Звучно стрелка часоваяМерный круг свой совершит,И, докучных удаляя,Полночь нас не разлучит.Грустно, Нина: путь мой скучен,Дремля смолкнул мой ямщик,Колокольчик однозвучен,Отуманен лунный лик.Dịch nghĩaXuyên qua sương mù gợn sóngMặt trăng nhô ra,Trăng buồn bã dội ánh sángLên cánh đồng u buồn.Trên đường mùa đông buồn tẻXe tam mã vun vút lao đi,Lục lạc đơn điệuMệt mỏi rung lên.Có gì vang lên thân thiếtTrong các khúc hát ngân nga của xà ích:Khi thì niềm vui rộn rãKhi thì nỗi buồn tâm tình…Không một ánh lửa, mái lều.Rừng sâu và tuyết… Ngược chiều tôiChỉ có cột sọc chỉ đườngChạy tới…Chán ngán, buồn quá… Ngày mai, NhinaNgày mai, quay về với em yêuTôi sẽ lặng người bên lò sưởi,Ngắm em không chán mắtKim đồng hồ tích tắcQuay hết vòng đều đều của nó,Và xua đám người tẻ ngắt,Nửa đêm, không rẽ chia ta.Buồn quá, Nhina: đường tôi đi tẻ ngắt,Bác xà ích lặng lẽ thiu thiu,Tiếng lục lạc đơn điệu,Mặt trăng mờ sương.
Con đường mùa đôngPushkinbản dịch thơ của Thúy ToànXuyên những làn sương gợn sóngMảnh trăng mờ ảo chiếu quaBuồn dải ánh vang lai lángTrên cánh đồng buồn giăng xaTrên con đường mùa đông vắng vẻCỗ xe tam mã băng điNhạc ngựa đều đều buồn tẻĐều đều khắc khoải lòng quêBài ca của người xà íchCó gì phảng phất thân yêu:Như niềm vui mừng khôn xiếtNhư nỗi buồn nặng đìu hiuKhông một mái lều, ánh lửa…Tuyết trắng và rừng bao la…Chỉ những cột dài cây sốBên đường sừng sững chào taÔi, buồn đau, ôi cô lẻ…Trở về với em ngày maiNhina, bên lò lửa đỏNgắm em, ngắm mãi không thôiKim đồng hồ kêu tích tắcXoay đủ những vòng nhịp nhàngVà xua lũ người tẻ ngắtĐể ta bên nhau trong đêmSầu lắm. Nhina, đường xa vắngNgủ quên, bác xà ích lặng imNhạc ngựa đều đều buông xa thẳmSương mờ che lấp ánh trăng nghiêng.Nguồn: Thơ Pushkin, Thi Viện1. Puskin, Thơ trữ tình, NXB Văn học, Hà Nội, 19862. Tuyển tập Alexandr Puskin (thơ, trường ca), NXB Văn học, 19991826Bài thơ này từng được sử dụng trong chương trình SGK Văn học 11 giai đoạn 1990-2006 với bản dịch của Thuý Toàn, nhưng đã được lược bỏ trong SGK Ngữ văn 11 từ 2007.
4
Ta nhớ biển trước khi cơn bão đến
“Я помню море пред грозою”
Я помню море пред грозою:Как я завидовал волнам,Бегущим бурной чередоюС любовью лечь к ее ногам!Как я желал тогда с волнамиКоснуться милых ног устами!Нет, никогда средь пылких днейКипящей младости моейЯ не желал с таким мученьемЛобзать уста младых Армид,Иль розы пламенных ланит,Иль перси, полные томленьем;Нет, никогда порыв страстейТак не терзал души моей!
Ta nhớ biển trước khi cơn bão đếnPushkinbản dịch thơ của Cẩm Hà
Ta nhớ biển trước khi cơn bão đến:Ta ghen với từng con sóng trào dângSóng trập trùng lớp lớp mênh môngMang tình yêu dưới chân nàng phủ phục!Ta ước ao cùng từng ngọn sóngHôn ngón chân yêu kiều bằng dịu nhẹ bờ môi!Không, chẳng bao giờ giữa năm tháng sục sôiCuồng nhiệt nấu nung thời ta trai trẻTa từng mong, xót xa đến thế,Hôn đôi môi nàng Armide tuổi xuânHay đôi má hồng rực bỏng thanh tânHay bầu ngực, tràn đầy náo nức;Không, chưa bao giờ tâm hồn ta day dứtĐến dường này vì khao khát đam mê!
5
BiểnPushkin
Tôi chưa ra biển bao giờNgỡ biển xanh, xanh màu im lặngTôi chưa yêu bao giờNgỡ tình yêu là ảo mộng
Ngày nay tôi đã ra biển rồiBiển nhiều sóng to, gió lớnNgày nay tôi đã yêu rồiTình yêu nhiều khổ đau – cay đắng
Không gió lớn, sóng to không là biểnChẳng nhiều cay đắng, chắng là yêu…
Nguồn: Thơ hay về biển (Hoàng Kim tuyển chọn)1. Puskin, Thơ trữ tình, NXB Văn học, Hà Nội, 19862. Tuyển tập Alexandr Puskin (thơ, trường ca), NXB Văn học, 1999
6
Em bảo anh đi đi…PushkinEm bảo: “Anh đi đi”Sao anh không đứng lại ?Em bảo: “Anh đừng đợi”Sao anh vội về ngay ?Lời nói thoảng gió bayĐôi mắt huyền đẫm lệMà sao anh dại thếKhông nhìn vào mắt emMà sao anh dại thếKhông nhìn vào mắt emKhông nhìn vào mắt sầuKhông nhìn vào mắt sâu ?Những chuyện buồn qua điXin anh không nhắc lạiEm ngu khờ vụng dạiAnh mơ mộng viễn vôngĐời sống nghiệt ngã khôngcho chúng mình ấm mộngThì thôi xin gửi sóngĐưa tình về cuối sôngThì thôi xin gửi sóngĐưa tình về cuối sôngĐưa tình về với mộngĐưa tình vào cõi không.
7
Vô tìnhPushkin
Vô tình anh gặp emRồi vô tình thương nhớĐời vô tình nghiệt ngãNên chúng mình yêu nhau
Vô tình nói một câuThế là em hờn dỗiVô tình anh không nóiNên đôi mình xa nhau
Chẳng ai hiểu vì đâuĐường đời chia hai ngảChẳng ai có lỗi cảChỉ vô tình mà thôi
Vô tình suốt cuộc đờiAnh buồn đau mải miếtVô tình em không biết,Hay vô tình em quên?
Anh buồn đau mải miết,Cả cuộc đời không quên!
Chỉ vô tình mà thôi,Chẳng ai có lỗi cả;
Đường đời chia hai ngả,Chẳng ai hiểu vì đâu
Vô tình anh không nói,Vô tình nói một câu,
Thế là em hờn rỗi,Thế là mình xa nhau.
Giá như mình yêu nhau,Đời chắc không nghiệt ngã,
Trời cũng thương, cũng nhớ,Cho mình gặp lại nhau.
8
Tỉnh thứcPushkin
Ước mơ, ước mơNgọt ngào em đâủEm đâu, em đâuNiềm vui đêm tốỉSao em đi vộiÔi, giấc mơ tiên?Để anh ở lạiBốn bề màn đêm.Quạnh hiu tỉnh giấcChăn gối xung quanhVà đêm lặng ngắtThoắt thôi lạnh mìnhThoắt thôi bay mấtBao giấc mơ tình!Nhưng hồn đầy ắpƯớc muốn còn xanh
9
Sương và NắngPushkinEm cần anh như biển xanh cần sóng.Có mặt biển nào yên lặng được đâu anh.Em yêu anh bởi vì anh là nắng.Có hạt sương nào thiếu nắng lại long lanh.Em là sương, sương chỉ tan trong nắng.Dẫu chẳng hình hài nắng vẫn đọng lại trong sương.Anh là nắng khi bình minh trở dậy.Mang lửa trời trong ánh sáng ban mai.Em là sương đọng muôn vàn nỗi nhớ.Để tan đi trong những giấc mơ dài.Nhưng vẫn nguyện làm giọt sương mãi mãi.Soi nắng mặt trời mãi mãi chẳng tàn phai.Dẫu bão tố chẳng ra ngoài lòng nắng.Nắng lên rồi xin lại được làm sương.Vũ trụ không gian biến đổi khôn lường.Những buổi sáng có bao giờ bất biến.Những tia nắng không ngừng hiển hiện.Như đêm ngày luân chuyển chẳng chia ly.Mặt trời ơi! Sức nắng diệu kỳ.Đầy sương sớm với tâm hồn nguyên thuỷ.Với năm tháng vẫn quay về bền bỉ.Soi nắng mặt trời như từ kỷ sơ sinh.Em là sương, sương chỉ tan trong nắng.Nắng vô cùng nhưng đọng lại trong sương.Từ mênh mông tia nắng nhỏ bình thường.Gặp sương sớm bỗng ngời lên lóng lánh.Nếu vì nắng mà lòng sương bớt lạnh.Thì nhờ sương tia nắng mới long lanh.Đáng yêu sao hạt sương nhỏ hiền lành.Từ trong suốt mà làm nên tha thiết.Anh là nắng với sắc tình bất diệt.Mang lửa trời từ những kỷ xa xôi.Về đọng lại trong hạt sương nhỏ em ơi!
10
NhớPushkinLạ quá ! Không hiểu vì saoÐứng trước em anh lạnh lùng đến thế ?Nhưng anh đi rồi mình anh với bóng lẻMới thấy mình khẽ nói : Nhớ làm sao ?!Chúng nó cứ bảo nhớ là yêuCòn anh thì không biết nữaTình yêu với anh sao kỳ lạ thếLúc xa rồi mới thấy mình yêu !Tình yêu đến nào ai có biếtTình yêu đi nào ai có hay ?Theo thời gian, trái đất nó cũng quayTình yêu đến, tình yêu đi …nào ai có biết
Những vần thơ trữ tình của Puskin có sức hấp dẫn và lôi cuốn kì lạ. Nó dẫn ta đến với nước Nga xa xôi, tươi đẹp, cho ta hiểu rõ hơn về tâm hồn Nga, ngôn ngữ Nga, tính cách Nga kì diệu. Những vần thơ của ông “dịu dàng, ngọt ngào, mềm mại, giống giọng thì thầm của sóng, đàn hồi đậm đặc như nhựa cây, sáng chói như ánh chớp, trong trẻo và thanh khiết như pha lê, thơm tho như mùa xuân và mạnh mẽ như nhát chém của thanh gươm trong tay chàng dũng sĩ” (Bielinxki). Thơ ông là sự kết tinh nghệ thuật ở mức độ cao nhất, giản dị mà vô thường.
