I. CẤU TRÚC CỦA PRÔTÊIN
- Protein là hợp chất hữu cơ gồm 4 nguyên tố chính: C, H, O, N và có thể gồm 1 số nguyên tố khác.
- Đại phân tử, có kích thước và khối lượng lớn.
- Cấu tạo theo nguyên tắc đa phân, đơn phân là các axit amin, có hơn 20 loại axit amin
Thành phần, số lượng và sự sắp xếp của các axit amin tạo nên vô số các phân tử protein khác nhau, đảm nhận các chức năng khác nhau → tính đa dạng và đặc thù của protein.
- Tính đa dạng và đặc thù còn được thể hiện ở cấu trúc không gian của protein.
+ Cấu trúc bậc 1: là trình tự sắp xếp các axit amin trong chuỗi axit amin.
+ Cấu trúc bậc 2: chuỗi axit amin tạo thành vòng xoắn lò xo đều đặn.
+ Cấu trúc bậc 3: là hình dạng không gian 3 chiều của protein do cấu trúc bậc 2 cuộn xếp tạo thành kiểu đặc trưng.
+ Cấu trúc bậc 4: cấu trúc của một số loại protein gồm hai hoặc nhiều chuỗi axit amin cùng loại hay khác loại kết hợp với nhau.
* Lưu ý:
+ Cấu trúc thể hiện tính đặc thù của protein là cấu trúc bậc 1
+ Chức năng sinh học của protein thể hiện ở cấu trúc bậc 3 và 4
II. CHỨC NĂNG CỦA PRÔTÊIN
Đối với tế bào và cơ thể protein có nhiều chức năng quan trọng
1. Chức năng cấu trúc
- Thành phân cấu tạo chất nguyên sinh.
- Hợp phần quan trọng xây dựng các bào quan và màng sinh chất → hình thành các đặc điểm giải phẫu, hình thái của các mô, cơ quan, hệ cơ quan và cơ thể.
Ví dụ: histon là protein tham gia vào cấu trúc của NST, collagen và elastin là thành phần chủ yếu của da và mô liên kết...
2. Chức năng xúc tác các quá trình trao đổi chất
- Enzim có bản chất là prôtêin, một số là ARN.
- Enzim tham gia vào quá trình xúc tác của nhiều phản ứng trao đổi chất trong cơ thể.
Ví dụ: trong quá trình tổng hợp ARN có sự tham gia của enzim ARN – polimeraza.
3. Chức năng điều hòa các quá trình trao đổi chất
- Protein là thành phần của các hoocmôn điều hòa các quá trình trao đổi chất trong tế bào và cơ thể.
- Một số hoocmôn có hoạt tính sinh học cao: insulin điều hòa hàm lượng đường trong máu...
Ngoài ra, prôtêin còn có các chức năng khác như: bảo vệ cơ thể (kháng thể), vận động cơ thể, dự trữ năng lượng cung cấp cho cơ thể khi thiếu hụt gluxit và lipit...
