Trong cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp ở Việt Nam đã làm xuất hiện các giai cấp và tầng lớp xã hội mới, đó là

Chưa có tiền đề kinh tế - xã hội bên trong.

Quần chúng nhân dân không hưởng ứng.

Không có sự truyền bá của hệ tư tưởng tư sản.

Giai cấp tư sản chưa lớn mạnh.

Vừa đánh vừa hòa

Dùng sức quân sự

 Lấn dần từng bước

Chinh phục từng gói nhỏ

Tư sản

Tiểu tư sản

Trí thức

Tư sản và tiểu tư sản

Bị kìm hãm, không phát triển được.

Phát triển chậm và không toàn diện.

Phụ thuộc vào nền kinh tế của chính quốc.

Phát triển theo con đường tư bản chủ nghĩa.

Công nhân, nông dân.

Trí thức, Tiểu tư sản thành thị.

Trí thức Nho học.

Tư sản dân tộc.

Công nhân, nông dân.

Trí thức, Tiểu tư sản thành thị.

Trí thức Nho học.

Tư sản dân tộc.