Nhân tố đóng vai trò là cơ sở của sự phân hoá về tự nhiên, dân cư, lịch sử và kinh tế ở vùng Bắc Trung Bộ là 

Lãnh thổ Bắc Trung Bộ có sự phân hóa rõ rệt theo chiều Đông – Tây, gồm 3 dải địa hình

- Vùng núi: địa hình núi cao, thuận lợi cho trồng rừng, là nơi sinh sống của đồng bào dân tộc thiểu số,

=> trình độ dân trí thấp, phương thức canh tác lạc hậu.

- Vùng đồi: địa hình đồi trung du, đất feralit màu mỡ => thuận lợi cho hình thành các vùng chuyên canh cây công nghiệp lâu năm, là nơi sinh sống của đồng bào dân tộc thiểu số và dân tộc Kinh, có lịch sử khai phá muộn hơn.

- Vùng đồng bằng ven biển: thuận lợi cho phát triển cây lương thực, hoa màu, chăn  nuôi gia cầm, thủy sản;  đây là nơi sinh sống dân tộc Kinh, có lịch sử khai thác lâu đời gắn với nền văn minh lúa nước.    

=> Như vậy, sự phân hóa về địa hình là cơ sở tạo nên sự phân hóa  về tự nhiên, dân cư, lịch sử, kinh tế ở vùng Bắc Trung Bộ.