cuộc đời của chí phèo như thế nào?

gửi ẹ

Để chọn một tác phẩm hay nhất phản ánh được tận cùng thân phận của người nông dân trong xã hội cũ thì không thể không nhắc đến tác phẩm Chí Phèo. Mới đầu người ta nghĩ nhân vật anh Pha trong “Bức đường cùng” của Nguyễn Công Hoan bị sưu thuế đè nặng và đẩy vào tình cảnh nghèo đói, không lối thoát. Rồi cho đến nhân vật chị Dậu người ta lại thấy tình cảnh người nông dân khổ sở thêm mức nữa bởi chị phải bán chó bán con để đóng sưu. Tưởng chừng không còn gì để khổ hơn thì Chí Phèo trong trang sách của Nam Cao ngật ngưỡng bước ra thì người ta mới cảm nhận thấy được đây mới là sự tận cùng của cái khổ. Chí Phèo bán cả nhân hình lẫn nhân tính của mình để nhận được cái kết là trở thành quỷ dữ của làng Vũ Đại. Nhân vật Chí Phèo chí là hiện thân đầy đủ nhất về nỗi khổ của người nông dân trong xã hội và khiến cho tác phẩm “Chí Phèo” vẫn còn sống đến tận bây giờ.

Có thể thấy được nhân vật Chí Phèo hiện lên với một nỗi bi kịch. Đó chính là bi kịch của một nông dân cùng khổ đã bị xô đẩy vào con đường lưu manh tội lỗi, Chí Phèo đã bị cự tuyệt quyền làm người. Nói một cách dễ hiểu thì số phận bi thảm của một con người muốn được làm người – đây là quyền ai cũng có cả thế nhưng với Chí Phèo lại không được như thế. Nhà văn Nam Cao thật tài tình khi đã viết về tấn bi kịch của nhân vật vô cùng sắc sảo. Thêm với đó thì luôn biết biến hóa lúc kể, lúc tả, có lúc thì triết lí thì thấm thía vô cùng trữ tình thì đau đớn xót xa đầy ám ảnh nghệ thuật. Đồng thời cũng đã lại làm xúc động lòng người hơn nửa thế kỷ nay.

Nhà văn Nam Cao dường như không nói về sưu thuế đã khiến con người có được những khám phá riêng về chính số phần của người lao động. Người lao động bị chà đạp và đồng thời họ cũng có một cái nhìn thật mới mẻ và cũng thật độc đáo, sâu sắc trong việc thể hiện nỗi đau khổ trăm chiều của người nông dân nghèo bị áp bức, bóc lột đến tàn tệ trong xã hội nửa thực dân, nửa phong kiến.

Xây dựng lên nhân vật Chí Phèo bất hạnh chính ngay từ khi sơ sinh theo lời kể của nhà văn Nam Cao “trần truồng và xám ngắt trong một cái váy đụp để bên cạnh lò gạch bỏ không”. Thế rồi có anh thả ống lươn thấy và đem cho một người đàn bà góa mù nuôi, sau đó Chí Phèo cũng lại bị đem bán cho bác phó cối. Chí Phèo – một anh nông dân lớn lên trong cảnh bơ vơ, không cha mẹ, không họ hàng thân thích, lại còn nghèo đến mức không một mái lều che thân cũng chẳng có lấy một tấc đất cắm dùi. Chí Phèo sống cứ hết đi ở cho nhà này lại đi ở cho nhà nọ cho đến năm 20 tuổi thì nhân vật Chí Phèo làm canh điền cho lí Kiến.

Nam Cao nói về trang đời thơ ấu vô cùng bất hạnh của Chí Phèo đó chính là khoảng thời gian 20 năm trời đắng cay. Chính tấn bi kịch của anh canh điền này bắt đầu từ câu chuyện bà Ba ông lí còn trẻ lắm mà bà Ba lại cứ “hay ốm lửng, bắt hắn bóp chân, hay xoa bụng, đấm lưng gì đấy”. Chí Phèo là người chứ không phải là gỗ đá, nhưng hắn thấy nhục hơn là thích, huống hồ lại sợ. Thế rồi xuất phát chỉ một chuyện ghen tuông không đau thôi mà Bá Kiến đã ngấm ngầm cấu kết với quan trên bắt Chí Phèo giải lên huyện, đồng thời cũng lại bỏ tù hắn bảy tám năm trời. Khi Chí Phèo ở nhà tù thực dân đã biến anh từ một nông dân lương thiện, hiền lành trở thành một tên lưu manh, trở thành một con quỷ dữ trong làng Vũ Đại.

Chí Phèo đi tù biệt tăm và rồi khi trở về thì trông ngoại hình của Chí đã khác hẳn. Câu văn miêu tả “Cái đầu thì trọc lóc, cái răng cạo trắng hớn, cái mặt thì đen mà rất câng câng, hai mắt gườm gườm trông gớm chết. Chí mặc cái quần nái đen, cái áo tây vàng, cái ngực và cái tay chạm trổ rồng, phượng nói một ông tướng cầm chùy”... Tất cả đó là một hình ảnh của Chí Phèo, đã vậy Chí lại chuyên rạch mặt ăn vạ. Ra tù phải đến nhà Bá Kiến để hỏi tội và Chí Phèo đã hành động như một tên đầu bò vô cùng ngang ngược. Thế nhưng chỉ một bữa rượu thịt, một vài câu mơn trớn thêm với đó là một đồng bạc đãi thêm của cụ Bá đã làm cho Chí Phèo vô cùng hả hê và quên hết Bá Kiến đã đẩy mình vào tình trạng như thế.

Chưa hết, Bá Kiến hiểu được “Thứ nhất sợ kẻ anh hùng, thứ 2 sợ kẻ cố cùng liều thân” cho nên đã ngon ngọt nịnh Chí Phèo trở thành đầy tớ chân tay mới của Bá Kiến. Chí Phèo đã bán mình cho quỷ dữ cũng chẳng bao lâu hắn cũng trở thành một con quỷ dữ ghê tởm khiến ai ai cũng phải sợ. Chí như cứ triền miên, chìm ngập vào trong vũng bùn vô cùng tăm tối và tội lỗi với hơi rượu. Rượu đã làm cho Chí Phèo mất hết ý niệm về thời gian, tuổi tác, Chí không nhớ một điều gì nữa cả. Hình ảnh Chí Phèo hiện lên là một con vật lạ, trên mắt có đầy những vết rạch mặt dọc ngang thật ghê sợ. Chí Phèo đâm thuê chém mướn để kiếm tiền mà uống rượu, cứ những cơn say của Chí như cứ từ cơn say này sang cơn say khác. Chí đã bị mua chuộc, bị xô đẩy vào con đường lưu manh hóa bao nhiêu tội lỗi. “Hắn biết đâu hắn đã phá bao nhiêu cơ nghiệp, đập nát bao nhiêu cảnh yên vui, đạp đổ bao nhiêu hạnh phúc, làm chảy máu và nước mắt của bao nhiêu người lương thiện”.

Chí Phèo lúc này đây cũng đã bị cả xã hội ruồng bỏ, ngay cả cái thẻ có biên tên tuổi của Chí Phèo cũng không có trong sổ làng. Thế rồi chính người ta vẫn khai hắn vào hạng dân lưu tán đã rất lâu năm không về làng. Thực sự giờ đây mỗi khi hắn xuất hiện thì cả dân làng đều sợ hắn, thậm chí là còn tránh mặt hắn mỗi lần hắn qua. Chí Phèo chửi thì ai cũng nghĩ chắc “nó chừa mình ra”, tiếng chửi như xuất hiện ngay đầu câu chuyện khiến nó cứ ám ảnh về một con người nhưng lại bị cả xã hội không công nhận. Người ta giao tiếp với nhau bằng tiếng nói còn đối với Chí Phèo thì lại dùng tiếng chửi. Thế nhưng cũng không ai để ý đến Chí nữa, Chí Phèo như đã bị xã hội dứt khoát cự tuyệt không được nhìn nhận là người.

Thông qua nhân vật Chí Phèo, nhà văn Nam Cao đã phản ánh một hiện thực khá phổ biến đồng thời cũng có tính quy luật ở nông thôn nước ta dưới thời Pháp thuộc. Trong chế độ nửa thực dân, nửa phong kiến cũng có rất nhiều người lao động lương thiện bị xã hội xô đẩy vào chính con đường cùng, đã phản kháng lại, lưu manh liều mạng để tồn tại. Qua tác phẩm “Chí Phèo” nhà văn Nam Cao đã gửi gắm một điều đó chính là chừng nào còn bọn cường hào sâu mọt, nhẫn tâm, độc ác và áp bức bóc lột tàn tệ dân lành thì chừng đó chắc chắn sẽ còn người lao động lương thiện, hiền lành bị xô đẩy vào con đường lưu manh tội lỗi. Chính cái xã hội đó cũng đã lấy mất đi linh hồn của Chí Phèo, hủy diệt nhân tính, nhân hình của một anh nông dân chất phác. Nhà văn Nam Cao cũng đã cho thấy được quy luật bạo tàn, ghê sợ trong xã hội cũ.

Và rồi cho đến khi Chí Phèo gặp Thị Nở. Thị Nở được miêu tả là một người xấu đến ma chê quỷ hờn. Sau cuộc làm tình mang tính bản năng của Chí Phèo thì với sự chăm sóc cẩn thận của Thị Nở Chí Phèo lúc này cũng đã khiến cho Chí Phèo thay đổi. Sáng hôm sau, lần đầu tiên Chí Phèo tỉnh dậy trong cơn say triền miên tưởng không dứt. Chí Phèo bị cảm và Thị Nở đã chăm sóc cũng như nấu cho Chí một bát cháo hành. Cuộc đời Chí muốn ăn thì phải cướp, giành lấy chứ chưa bao giờ được ăn và lại được người khác mang cho như này. Chí Phèo – một con quỷ dữ của làng Vũ Đại ai ai cũng sợ hắn và duy chỉ có thị Nở mới nhận ra Chí Phèo sao mà hiền!

Chí Phèo tỉnh trong cơn say triền miên thì có những tiếng chim hót vui vẻ, tiếng người đi chợ cười nói có cả tiếng anh thuyền chèo gõ mái chèo đuổi cả... Tất cả những điều này đó chính là những tiếng quen thuộc ấy hôm nào chả có, nhưng hôm nay Chí mới nghe thấy rõ nhất, đó chính là tiếng của nhịp sống mà lâu nay Chí đã bỏ quên. Trong lòng Chí Phèo như cũng vô cùng buồn và mong muốn có thể làm hòa với mọi người, muốn trở thành người lương thiện. Bất giác Chí như nhớ về ước mơ bình dị bấy đó là ước mơ “có một gia đình nho nhỏ, chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải. Nuôi lợn làm vốn liếng, khá giả thì mua dăm ba sào ruộng”. Chí nhớ lắm và Chí lại lo sợ về cuộc đời, Thị Nở chính là người đã khiến cho Chí nhận ra được cuộc sống ý nghĩa.

Bằng con mắt tinh tế, thấu hiểu nhân vật nhà văn Nam Cao đã cho chúng ta thấy, Chí Phèo vốn là một người lao động cùng khổ lương thiện. Ở Chí thì cái bản tính của hẳn ngày thường bị lấp đi và được sự chăm sóc của thị Nở thì nay đã hồi sinh trở về. Thực sự đó cũng chính là một cái nhìn vô cùng sâu sắc cùng với tấm lòng xót thương đầy tình người của nhà văn đối với những kiếp người lương thiện mà bị xã hội xa lánh.

Khi mà linh hồn thức tỉnh, bản tính bị lấp đi dần dần lộ ra thì bỗng nhiên Chí Phèo bỗng thấy thèm lương thiện thế những định kiến xã hội – bà cô thị Nở cấm đoán đã khiến cho Chí không thể hoàn lương. Ở Chí Phèo vật vã trong cơn đau đớn tuyệt vọng và muốn “đâm chết con đĩ Nở kia, đâm chết cái con khọm già nhà nó”. Chí lại tìm đến rượu, và khác với những cơn say khác Chí rất tỉnh táo khi nhận ra được kẻ thù của mình chính là Bá Kiến. Chí xách dao đến nhà Bá Kiến để đòi lương thiện bằng cách đâm chết Bá Kiến sau đó cũng tự kết liễu đời mình. Khi ý thức về nhân phẩm đã trở về thì Chí Phèo không thể sống kiểu lưu manh, không thể làm quỷ dữ và không thể chấp nhận được kiếp sống như thú vật được nữa. Cái chết của Chí Phèo rất bi thảm, quằn quại trên vũng máu của mình. Anh chết trong tiếng kêu uất hận đau thương, ám ảnh vì anh chết ngay trên ngưỡng cửa về cuộc đời.

Nhân vật Chí Phèo là một nhân vật, một hiện tượng lưu manh hóa ở nông thôn mang tính chất điển hình. Ở nhân vật cũng đã lên án đanh thép cái xã hội tàn bạo đẩy người dân cày nghèo vào kiếp sống tối tăm thú vật, xã hội đó cũng đã cướp đi của họ cả bộ mặt, cả linh hồn người để trở thành quỷ dữ. Câu nói của Chí Phèo kết thúc chuyện thực sự ám ảnh, nó giống như một lời tố cáo đanh thép của nhà văn trước xã hội đầy bất công đã đẩy người nông dân vào mức đường cùng không lối thoát. “Ai cho tao lương thiện?”

Với tác phẩm “Chí Phèo” nhà văn đã viết lên một câu chuyện như vừa chứa chan tình cảm nhân đạo, đồng thời cũng lại mang ý nghĩa triết lí sâu sắc được thể hiện dưới hình thức nghệ thuật độc đáo. Tất cả từ hình thức đến nội dung của truyện đã đạt đến độ độc đáo, xứng đáng được coi là một kiệt tác văn học của dòng văn học hiện thực phê phán.