Bài 11: Một số nền văn minh cổ trên đất nước Việt Nam

Được hình thành trên cơ sở tiếp nối nền văn hóa tiền Đông Sơn (Phùng Nguyên, Đồng Đậu, Gò Mun), văn minh Văn Lang - Âu Lạc nằm trong giai đoạn văn hóa Đông Sơn đã phát triển trong thời đại kim khí.

Văn hóa Óc Eo không phải cội nguồn của văn minh Văn Lang - Âu Lạc.

Đời sống kinh tế của cư dân Chăm-pa: cư dân Chăm-pa trồng lúa, các loại cây hoa màu và bông vải. Ở những thế kỉ đầu Công nguyên, người Chăm đã trồng được các loại lúa ngắn ngày, có khả năng chịu khô hạn. Thủ công nghiệp phát triển đa dạng với các nghề gạch, gốm, luyện kim, chế tạo thuỷ tinh, đóng thuyền,... Người Chăm rất giỏi nghề buôn bán bằng đường biển. Thương cảng Đại Chăm, Cù lao Chàm, Thị Nại, đóng vai trò quan trọng trên con đường mậu dịch biển quốc tế.

Văn minh Văn Lang - Âu Lạc mang đặc trưng của nền kinh tế nông nghiệp lúa nước.

Bữa ăn hằng ngày của cư dân Chăm-pa thường là cơm, rau và cá.

Văn Lang là nhà nước đầu tiên ở Việt Nam, mặc dù còn sơ khai, chưa có luật pháp,... nhưng tổ chức nhà nước đã có tính hệ thống.

Văn học dân gian Chăm-pa đặc biệt phong phú về nhiều thể loại: sử thi, truyện cổ, truyền thuyết, ca dao, tục ngữ, câu đố,... Sử thi của người Chăm vừa mang màu sắc thần thoại Ấn Độ, vừa thấm đượm triết lí Bà La Môn giáo và Hồi giáo.

Từ thế kỉ III, Ấn Độ giáo trở thành tôn giáo chính ở Chăm-pa.

Kinh đô của nhà nước Văn Lang đặt ở Phong Châu (nay thuộc Phú Thọ).

Loại hình kiến trúc tiêu biểu của cư dân Chăm-pa là đền tháp. Những đền tháp Chăm là một khối vững chắc xây bằng gạch, có cửa chính và cửa giả gồm nhiều tầng, xếp nếp, tầng trên lặp lại tầng dưới nhưng nhỏ dần và tụ lại thành đỉnh nhọn vươn lên cao.

Người đứng đầu nhà nước Âu Lạc là An Dương Vương.

Lương thực chính của cư dân Văn Lang - Âu Lạc là gạo.

Người Việt có tục uống nước chè, ăn trầu, nhuộm răng, xăm mình,... Thờ Chúa không phải là phong tục truyền thống của người Việt.

Văn học thời kì Văn Lang - Âu Lạc là nền văn học truyền miệng với nhiều truyện thần thoại, truyền thuyết, cổ tích kể về các vị thần, các nhân vật anh hùng, sự tích như Lạc Long Quân và Âu Cơ, Sơn Tinh - Thủy Tinh, Thánh Gióng, Bánh chưng bánh giầy,... 

Người Việt cổ có tín ngưỡng thờ Mặt trời, thờ vật tổ (chim Lạc, Giao long), sùng bái tự nhiên, tín ngưỡng phồn thực, thờ cúng tổ tiên, thờ mẫu, thờ người có công dựng nước và giữ nước.