Hải Phòng được biết đến là thành phố hoa phượng đỏ, thành phố biển của miền Bắc nước ta. Nhưng ít ai biết đến Hải Phòng đâu đó vẫn còn những nét tâm linh, đời sống văn hóa riêng của mảnh đất này. Hải Phòng từ lâu luôn được coi là mảnh đất địa linh nhân kiệt với những ngôi chùa có lịch sử hàng trăm năm, những điểm du lịch tâm linh độc đáo và ý nghĩa. Dưới đây là những địa điểm nổi tiếng nhất mà chúng tôi muốn giới thiệu cùng các bạn.
1
Khi nói đến Hải Phòng, hầu như ai cũng luôn nhắc đến Nữ tướng Lê Chân, người đã lập nên ấp An Biên – chính là Hải Phòng bây giờ. Đền Nghè tức An Biên cổ miếu là trái tim tâm linh tín ngưỡng quan trọng nhất của thành phố được xây dựng vào khoảng đầu thế kỷ 20, là di tích lịch sử cấp quốc gia được Nhà nước xếp hạng vào năm 1975. Đền Nghè thờ nữ tướng Lê Chân – vị tướng tài ba trong cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng, Bà Lê Chân quê gốc ở Đông Triều, Quảng Ninh, vì nợ nước, thù nhà, bà rời bỏ quê hương, khai khẩn vùng đất mới lập nên ấp An Biên – chính là Hải Phòng ngày nay.
Đền Nghè (còn được gọi với cái tên An Biên cổ miếu) là một quần thể kiến trúc dân tộc mang phong cách thời Nguyễn gồm hậu cung, nhà thiêu hương, tả vu, hữu vu, nhà bái đường, nhà bia, tam quan… Ngoài đền thờ chính, di tích đền Nghè còn có điện Tứ phủ. Cổng đền Nghè thực sự là một công trình kiến trúc đồ sộ, đẹp và hoành tráng như cổng các cung điện, lăng tẩm, đền đài thời trung cổ. Hiện Đền còn giữ lại được rất nhiều những cổ vật có giá trị là các hoành phi, câu đối, cuốn thư làm bằng gỗ được sơn son thiếp vàng và chạm trổ rất tinh vi, có niên đại lên đến hàng trăm tuổi.
Hàng năm cứ đến ngày sinh 8 tháng 2, ngày hóa 25 tháng chạp, ngày khánh hạ 15 tháng 8, nhân dân Hải Phòng nô nức đến đền Nghè tưởng niệm vị Nữ tướng khai quốc công thần triều Trưng cũng là người khai sinh trang An Biên, cái nôi của nội thành Hải Phòng ngày nay.
Hiện nay, Đền Nghè còn bảo tồn được nhiều tác phẩm điêu khắc trên đá rất có giá trị. Điển hình là tấm bia đá có kích thước lớn được tạc vào thời Nguyễn, ghi tiểu sử của Nữ tướng Lê Chân. Tại tòa hậu cung, tượng Nữ tướng ngồi trên ngai thờ, đặt trong một khám lớn sơn son thếp vàng với dáng vẻ uy nghi, đôn hậu, xinh đẹp.
2
Từ Lương Xâm là một trong “Tứ Linh Từ” của huyện cổ An Dương, nay là một trong 3 “Linh Từ” của quận Hải An (Từ Lương Xâm, Phủ Thượng Đoạn, Đền Phú Xá). Trong số các di tích thờ vua Ngô Quyền trên địa bàn quận Hải An, Từ Lương Xâm được suy tôn là “Từ Cả” - tức là nơi đứng đầu về thờ Ngô Quyền, là căn cứ đại bản doanh của Ngô Quyền khi ông chỉ huy trận Bạch Đằng năm 938.
Tại Từ còn lưu giữ được 25 đạo sắc chính và hơn 20 sắc phong được sao lại có niên đại năm 1522 đến năm 1924 của các triều Lê sơ, Mạc, Lê Trung hưng, Tây Sơn, Nguyễn. Trong các sắc phong đó, nhiều triều đại suy tôn Đức Vương Ngô Quyền là “Thượng đẳng tối linh đại vương”, là “Ngô Vương Thiên tử” và nhiều mỹ tự.
Đặc biệt tại nhà Dải vũ lưu giữ 03 chiếc cọc Bạch Đằng là chứng tích của trận Bạch Đằng năm 938; trong trận này, Ngô Quyền đã sử dụng kế sách cắm cọc nhọn đầu bịt sắt ngầm ở cửa biển, lợi dụng con nước thủy triều tạo nên một trận địa cọc tiêu diệt quân Nam Hán làm nên chiến thắng lưu danh sử sách và chiếc thuyền rồng, biểu tượng cho trận thủy chiến trên sông Bạch Đằng năm 938.
3
Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491 – 1585) có tên chữ là Hanh Phủ, tên hiệu là Bạch Vân cư sĩ. Năm 1535, ông thi đỗ Trạng nguyên và ra làm quan cho nhà Mạc, giữ chức Tả thị lang. Năm 1543, trước cảnh quan lại lộng quyền, Nguyễn Bỉnh Khiêm đã dâng trảm sớ đối với 18 đình thần biến chất, mưu phản, xong không được nhà vua chấp thuận. Ông bèn cáo quan về ở ẩn nơi quê nhà, lập am Bạch Vân, mở trường dạy học, làm thơ, nghiên cứu kinh sử. Học trò của ông nhiều người trở thành danh tướng, Trạng nguyên như: Phùng Khắc Khoan, Lương Hữu Khánh, Nguyễn Quyền…
Nguyễn Bỉnh Khiêm còn là nhà triết học lớn của Việt Nam. Ông cũng tinh thông về thuật số, được dân gian truyền tụng và suy tôn là “nhà tiên tri” số một của Việt Nam với hàng loạt những lời tiên tri cho hậu thế mà người đời gọi là “Sấm Trạng Trình”. Sau khi Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm mất, để tưởng nhớ công ơn của ông người dân đã lập đền thờ tại quê nhà của ông ở thôn Trung Am, xã Lý Học, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng. Đền được Nhà nước xếp hạng cấp quốc gia năm 1991.
Đến đây, du khách sẽ được chiêm ngưỡng tượng đài Nguyễn Bỉnh Khiêm bằng đá cao 5,7 m, nặng 8,5 tấn uy nghiêm qua bao mùa mưa nắng, hai bức phù điêu lớn với những nét điêu khắc tinh xảo của các nghệ nhân đã dựng lên những thước phim sống động về những thăng trầm trong cuộc đời danh nhân văn hóa Nguyễn Bỉnh Khiêm, căn nhà được lợp bằng cói mô tả Bạch Vân Am trước đây, cùng với đó là nhà trưng bày, nơi lưu giữ bút tích, những kiệt tác văn học qua những bản in cổ, những lời sấm truyền cho ngàn đời sau …
4
Khu di tích Tràng Kênh là một quần thể bao gồm 3 ngôi đền và 1 ngôi chùa theo dòng Phật giáo Trúc Lâm Tam Tổ của Việt Nam nằm trong quần thể di tích Bạch Đằng Giang nổi tiếng không chỉ bởi vẻ đẹp, sự uy nghiêm của các công trình kiến trúc như đền, chùa mà còn bởi sự quản lý rất tốt của các ban ngành chức năng với tôn chỉ “3 không”: không mất tiền, không rác thải, không hàng quán.
Ngôi đền đầu tiên trong quần thể di tích Tràng Kênh là đền thờ đức vua Lê Đại Hành. Đây là vị vua của triều Tiền Lê, đã có công đánh thắng quân Tống xâm lược tại dòng sông Bạch Đằng vào năm 981. Ngôi đền tiếp theo và cũng là nổi bật nhất trong quần thể di tích Tràng Kênh là đền thờ Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn. Ngôi đền được xây dựng hướng ra dòng sông Bạch Đằng và ngọn núi U Bò, nơi trước đây Trần Hưng Đạo chỉ huy quân dân Nhà Trần đánh tan quân xâm lượng Mông Nguyên vào năm 1288 bắt sống đại tướng Ô Mã Nhi. Ngôi đền thứ ba trong quần thể đền Tràng Kênh là đền thờ vua Ngô Quyền, người đã có công đánh thắng quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng vào năm 938, xóa bỏ ách đô hộ của phong kiến phương Bắc hơn 1000 năm, mở ra một thời kỳ độc lập lâu dài cho dân tộc.
Tiếp đến là ngôi chùa Tràng Kênh Trúc Lâm, tọa lạc trên một ngọn núi nhỏ, hướng ra dòng sông Bạch Đằng. Trong chùa là các bức tượng được mạ vàng. Mặc dù chùa có diện tích khá nhỏ, nhưng đây lại là nơi rất linh thiêng và uy nghiêm. Vào tháng 5/2013, hoa Ưu Đàm – loài hoa trắng muốt linh thiêng trong kinh điển nhà Phật – đã khai nở trên chuông đồng của chùa Tràng Kênh, đây là một hiện tượng vô cùng kỳ diệu.
Ngoài ra, trong quần thể di tích còn có đền thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh, cùng với các đền thờ vua Lê Đại hành, đền thờ Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn, đền thờ vua Ngô Quyền tạo nên “Tứ linh từ” nổi tiếng cho khu di tích này. Một điểm đặc sắc nữa của khu di tích này, là bên nền khung cảnh sóng nước mênh mông là ba tượng đài uy nghi của các vị anh hùng Đức Vương Ngô Quyền, Đức Hoàng đế Vua Lê Đại Hành và Quốc công Tiết chế Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn, những tiền nhân lỗi lạc, có tài thao lược làm nên những chiến thắng lịch sử trước những đạo quân địch đông gấp nhiều lần ta. Đây thực sự là những tác phẩm văn hóa tâm linh đẹp và sống động. Điều mà bất cứ du khách nào dừng chân nơi đây, đều có cảm nhận thông qua ánh mắt đầy biểu cảm của các vị tướng như sáng rực, quyết đoán, dõi thẳng xuống dòng sông trong tư thế đang chỉ huy trận đánh.
5
Chùa Dư Hàng (tên chữ là Phúc Lâm tự) là một ngôi chùa nổi tiếng linh thiêng được xây dựng từ thời Tiền Lê (980-1009) theo kiến trúc cổ với tam quan, Phật điện, nhà Tổ, nhà thờ Mẫu, nhà phương trượng, tăng xá. Cuối thời Vua Lê Đại Hành đã có vị sư tổ đến đây thuyết pháp, khai sáng giáo lý nhà Phật. Năm 1986 chùa Dư Hàng được công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia.
Chùa Dư Hàng có kiến trúc bề thế, khuôn viên hoàn chỉnh, gồm tòa Phật điện 7 gian, gác chuông cao 3 tầng, mái đao cong vút, quả chuông đồng cỡ lớn, chữ đề: "Phúc Lâm tự chung", nghĩa là chuông chùa Phúc Lâm. Chùa còn có một gác chuông 5 gian 2 tầng, treo một quả chuông lớn. Tiền đường cách gác chuông một sân rộng; bên phải là 5 gian nhà tổ, nhà thọ trai và nhà ngang; bên trái là 5 gian nhà hậu. Tại đây hiện còn lưu giữ được nhiều pho tượng Phật cổ có giá trị với tạo hình chuẩn xác và kỹ thuật tinh xảo như: bộ Tam thế, tòa Cửu long - Thích ca sơ sinh, hộ thiện, trừ ác, bộ tượng “Thập điện minh vương”, tượng Hộ Pháp, tượng Trúc Lâm Tam Tổ.
6
Đền Bà Đế nằm ở chân núi Độc, lưng tựa vào núi, cửa hướng ra biển, là một trong những ngôi đền nổi tiếng về vẻ đẹp và sự linh thiêng. Ðền bà Đế được vua Tự Ðức về thăm và ban sắc phong “Ðông Nhạc Ðế Bà – Trịnh chúa phu nhân”.
Ðền có cấu trúc giản dị nhưng thanh thoát và trang nhã, nép mình vào lưng núi, trước mặt là biển khơi bao la, tạo nên một kỳ quan thiên nhiên độc đáo không thua gì “Nam thiên đệ nhất động - Chùa Hương”. Trong đền có “Hang giải oan”, tương truyền những người có nỗi oan khiên, khi tìm đến hang đá than khóc đều được báo mộng chỉ cách hóa giải. Ngôi đền nổi tiếng về sự linh thiêng đã làm cho bọn cướp và bọn hào lý thời xưa không dám nhũng nhiều dân lành.
7
Ngôi chùa cổ Linh Độ Tự – tên thường gọi là chùa Đỏ (trước đây thuộc xã Đông Khê, huyện An Dương, phủ Kinh Môn Đạo, hải Dương) tọa lạc trên khu bãi bồi cao gần bờ sông, do dân làng dựng thờ Phật, cầu Như Lai độ cho linh hồn những người xấu số chết trôi dạt vào bờ. Cô hồn từ đó có nơi nương tựa, chùa nổi tiếng linh ứng. Tên Linh Độ có xuất xứ từ đó.
Chùa Đỏ là một trong những ngôi chùa linh thiêng nhất thành phố Hoa phượng đỏ. Theo truyền ngôn, năm Mậu Tuất (1288) Hưng Đạo Vương khi đến vùng An Dương để nghiên cứu trận thủy chiến tiêu diệt đoàn thuyền Ô Mã Nhi rút chạy qua cửa Bạch Đằng, có đội hỏa đầu quân ở chùa Linh Độ Tự lo việc phục dịch ăn uống cho bộ chỉ huy chiến dịch.
Chùa vốn là nơi am thanh cảnh vắng, khi đội hỏa đầu quân đến đóng, bếp luôn đỏ lửa. Sau khi Trần Hưng Đạo qua đời, dân làm hai ngôi miếu ở hai bên chùa để thờ Ngài và các bộ tướng thân tín là các con trai và con rể, tức Điện soái Phạm Ngũ Lão.
Một trong những điểm “hút” khách nhất của Chùa Đỏ chính là kiến trúc độc đáo chưa từng có trong lịch sử kiến trúc chùa chiền Việt Nam. Chùa cao 26m cùng kiến trúc cổ diêm chồng đấu có 3 tầng 20 mái, mối liên hệ giữa Tiền đường - Trung đường và Hậu cung đã xử lí hai mái giao nhau, tạo ra sự hòa quyện giữa các khu, liên kết khéo léo các khu lại tạo ra hình khối liên kết nguy nga, hoành tráng... Trên mái tiền đường được thiết kế một tòa tháp cao 7 tầng.
8
Chùa Cao Linh là một trong những ngôi Chùa có cảnh quan đẹp và hấp dẫn với những công trình kiến trúc độc đáo và đồ sộ vào bậc nhất ở Hải Phòng.
Theo lịch sử ghi lại thì chùa Cao Linh được dòng họ Lê Văn trong làng Hà Liên xây dựng cách đây khoảng 300 năm với đường nét xây dựng độc đáo, nghệ thuật kiến trúc đậm đà bản sắc văn hóa Phật Giáo. Hiện nay chùa là trung tâm sinh hoạt tín ngưỡng tôn giáo của những người con Phật trong khắp nội ngoại thành phố, là điểm tham quan du lịch của các du khách trong và ngoài nước, và cũng là điểm nhấn nổi bật trong toàn cảnh khu danh thắng du lịch nổi tiếng Núi Voi.
9
Đền, chùa Mõ thờ Quỳnh Trân công chúa, con gái vua Trần Thánh Tông, người đã có công khai hóa mảnh đất này. Năm Quí Mùi (1283), công chúa xin vua Trần Thánh Tông cho xuất gia qui y nơi cửa Phật và được chấp thuận. Công chúa đã chọn đất thuộc làng Nghi Dương thuộc huyện Nghi Dương, phủ Kinh Môn, trấn Hải Dương nay là xã Ngũ Phúc, huyện Kiến Thụy, Hải Phòng làm nơi lập am. Sau đó bà chiêu mộ dân đến khai hoang lập ấp, rồi cùng với dân xây dựng lại thành ngôi chùa Mõ.
Đây là một quần thể kiến trúc đặc sắc có cây gạo cổ thụ hơn 720 năm tuổi, theo tương truyền cây gạo này do chính tay công chúa Quỳnh Trân trồng với ước mong nhân dân địa phương no ấm. Trải qua nhiều thăng trầm của lịch sử đền chùa Mõ vẫn được gìn giữ được những nét đẹp cổ kính. Năm 1991, đền chùa Mõ đã được công nhận là Di tích Lịch sử Văn hóa cấp Quốc gia và cây gạo đại thụ này cũng được Hội bảo vệ thiên nhiên và môi trường công nhận là cây di sản Việt Nam
10
Khu tưởng niệm Vương triều Mạc là một quần thể công trình được phục dựng công phu. Với tổng diện tích rộng 2,5 ha, gồm có nhà chính điện, nơi thờ 5 vị vua triều Mạc định đô tại Thăng Long (1527 - 1592) là Thái tổ nhân minh Cao Hoàng đế Mạc Đăng Dung và 4 vị hoàng đế là Mạc Đăng Doanh, Mạc Phúc Hải, Mạc Phúc Nguyên, Mạc Mậu Hợp.
Tại khu tưởng niệm các vua nhà Mạc, trong chính điện có nhiều đồ thờ, cổ vật quý giá. Từ chiếc bình với hình ảnh chùa Một Cột, chim hạc đến chiếc đại hồng chung nặng 1.527kg (cân nặng ứng với năm vua Mạc Đăng Dung lên ngôi), chiếc chiêng đồng với hình ảnh 2 con rồng khắc nổi, lư hương màu lam từ thời nhà Mạc. Đặc biệt là thanh Định Nam Đao từng cùng vua Mạc Đăng Dung xông pha chiến trận "bách chiến bách thắng”, những câu chuyện kỳ thú trong suốt 418 năm thanh long đao bị lưu lạc. Hiện, thanh long đao hơn 500 tuổi và là đại đao lớn nhất Đông Nam Á với chiều dài 2,55m, cân nặng 25,6 kg, bằng sắt rỗng, phần lưỡi đao dài 95 cm, cán đao dài 1,6 m. Theo gia phả dòng họ và truyền ngôn của các bậc cao niên, thời còn làm tướng, đức Mạc Thái tổ thường sử dụng thanh đại đao này xông pha trận mạc.
11
Cây đa 13 gốc là chốn linh thiêng nổi tiếng tại Hải Phòng. Tương truyền khi xưa Chúa năm phương cùng 2 cô hầu cận hay đi xe kéo lúc nửa đêm dạo quanh vùng đất Hải Phòng, cây đa 13 gốc là nơi chúa bà dừng chân cuối cùng.
Người dân thấy sự linh thiêng nên dưới gốc đa nên lập 1 ngôi miếu nhỏ thờ Chúa Bà, quanh năm hương khói. Năm 2014, cây đa 13 gốc đã được công nhận là cây di sản Việt Nam.
12
Chùa Tháp Tường Long (còn gọi là tháp Đồ Sơn) là một ngôi chùa có từ thời nhà Lý (1010 – 1225), nằm trên đỉnh núi Ngọc với 20 pho tượng đồng nặng hơn 20 tấn được đặt trong nhà tam bảo. Đặc biệt, chuông chùa nặng 1000 kg mô phỏng chuông chùa Vân Bản của Đồ Sơn, được đúc trực tiếp trên đỉnh núi Ngọc.
Phần móng của tháp Tường Long với kiến trúc 9 tầng cũng được hoàn thiện. Bên cạnh đó là nhà che bia và che hố khảo cổ 2 tầng, nơi lưu giữ nhiều hiện vật vô cùng giá trị với các chi tiết, nguyên liệu, hoa văn làm từ gỗ, đá, ngói, gạch từ thời Lý là một công trình mang nhiều giá trị về kiến trúc, điêu khắc tôn giáo và văn hóa của thế kỷ XI.
Nằm trong top 5 thành phố đáng sống nhất Việt Nam, Hải Phòng mang những vẻ đẹp và nét yêu kiều của riêng mình, làm nức lòng du khách đến thăm và níu giữ tâm hồn những người xa xứ. Về nơi đây du khách không chỉ được hòa mình vào không khí của một khu đô thị phồn hoa lâu đời mà còn được chiêm ngưỡng những công trình kiến trúc tâm linh đặc sắc khiến chúng ta bình tâm hơn.
