I. KHÁI QUÁT VIRUT
1. Thí nghiệm phát hiện virut
Năm 1892, D.I.Ivanopxki, nhà khoa học người Nga khi lấy dịch ép của cây thuốc lá bị bệnh khảm , cho lọc qua nến lọc vi khuẩn nhiễm vào cây thuốc lá không bị bệnh thì thấy lại bị bệnh.
Khi quan sát dưới kính hiển vi quang học thì ông không nhìn thấy mầm bênh, nuôi trên thạch không thấy khuẩn lạc. Ông cho rằng mầm bệnh là 1 vi sinh vật có kích thước nhỏ hơn vi khuẩn, nấm.
Đến năm 1898 người ta gọi nó là virus. Năm 1915 phát hiện ra virus ở vi khuẩn được gọi là thực khuẩn thể (Bacteriaphage gọi tắt là phage)
Virus ở thực vật có acid nucleic là RNA, còn virus ở động vật acid nucleic có thể là DNA hoặc RNA.
2. Khái quát về virus
- Virut là thực thể chưa có cấu tạo tế bào.
- Kích thước siêu nhỏ (tính bằng đơn vị nm, chỉ có thể quan sát dưới kính hiển vi điện tử).
- Cấu tạo rất đơn giản (vỏ protein và lõi là 1 loại Axit nucleic)
- Ký sinh nội bào bắt buộc: chỉ có thể nhân lên trong tế bào vật chủ. Ở bên ngoài tế bào vật chủ, virus được gọi là hạt virus hay virion.
3. Cấu tạo của virus
- Lõi acid nucleic: chính là bộ gen của virut, chỉ chứa DNA hoặc RNA (mạch đơn hoặc mạch kép), giúp virut tổng hợp các thành phần cấu tạo của nó trong tế bào chủ.
- Bao bên ngoài lõi acid nucleic là lớp vỏ protein (vỏ capsit): được cấu tạo từ các capsome, có chức năng bảo vệ virut.
- Một số virus còn có thêm lớp vỏ ngoài được cấu tạo từ lớp kép lipit và protein, bên trên có gai glicoprotein làm nhiệm vụ kháng nguyên đặc trưng cho virut và giúp virut bám vào bề mặt tế bào chủ. Lớp vỏ này thực chất là màng tế bào vật chủ được virus cải tạo. Virut không có vỏ ngoài là virut trần.
II. HÌNH THÁI CỦA VIRUS
Dựa vào hình thái ngoài của virus người ta chia virus làm 3 loại: cấu trúc khối, cấu trúc xoắn và cấu trúc hỗn hợp.
- Cấu trúc xoắn: Capsome xăp xếp theo chiều xoắn của acid nucleic thường làm cho virus có hình que hoặc xoắn (virus đốm thuốc lá).
- Cấu trúc khối: Capsome xắp xếp theo hình khối đa diện, gồm 20 mặt tam giác đều (virus bại liệt, thủy đậu).
- Cấu trúc hỗn hợp: Phage có cấu tạo phức tạp nhất, đầu có cấu trúc khối, đuôi có cấu trúc xoắn,trụ đuôi có đĩa gốc là một hình 6 cạnh.
