Vào năm 1877 và 1882, Nguyễn Lộ Trạch đã dâng lên vua Tự Đức bản điều trần có tên là

 

Đất nước khủng hoảng

Thực dân Pháp mở rộng xâm lược Việt Nam

Lòng yêu nước thương dân của các sĩ phu

Mầm mống kinh tế tư bản chủ nghĩa xuất hiện và phát triển

Nhân dân không ủng hộ cuộc kháng chiến.

Nhà Nguyễn không còn tướng tài.

Quân triều đình vũ khí thô sơ, tổ chức kém.

Không có sự ủng hộ của quý tộc nhà Nguyễn.

Triều Nguyễn nhượng bộ ngày càng nhiều quân Pháp.

Nhân dân Việt Nam giành được thắng lợi ở trận Cầu Giấy.

Triều đình Huế kí với Pháp Hiệp ước Hácmăng.

Vua Tự Đức mất, triều đình lục đục tìm người kế vị.

Nông nghiệp sa sút, nông dân phải đi phiêu tán

Nông nghiệp sa sút, thủ công nghiệp phát triển mạnh

Hình thành các đô thị tập trung đông dân cư

Kinh tế công thương nghiệp phát triển mạnh

Nguyễn Trung Trực.

Nguyễn Hữu Huân.

Phan Tôn.

Phan Liêm.

Quan lại, sĩ phu yêu nước

Nông dân

Bình dân thành thị

Tư sản

Xây dựng bộ máy cai trị có tính chất quân sự từ trên xuống dưới.

Hoàn thành xâm lược Campuchia và Lào.

Ra sức vơ vét lúa gạo để xuất khẩu.

Cướp đoạt ruộng đất của nông dân.