“Lịch sử chỉ xảy ra duy nhất có một lần, nhưng do nhiều người viết và viết lại nhiều lần. Dù ở thời điểm nào, nhà sử học cũng phải thật trung thực, khách quan”. Đây là câu nói của ai?

Lời phát biểu của Đại tướng Võ Nguyên Giáp tại Đại hội toàn quốc lần thứ hai của Hội Sử học (1988): “Lịch sử chỉ xảy ra duy nhất có một lần, nhưng do nhiều người viết và viết lại nhiều lần. Dù ở thời điểm nào, nhà sử học cũng phải thật trung thực, khách quan”.

Thật vậy, lịch sử chỉ xảy ra một lần duy nhất đó là hiện thực lịch sử. Là toàn bộ những gì đã diễn ra trong quá khứ, tồn tại một cách khách quan, không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của con người (người nhận thức).

Tuy nhiên trải qua quá trình thời gian lâu dài cùng với sự thay đổi nhận thức ở từng thời điểm lại khác nhau nên những đánh giá về sự thật đó lại khác nhau đó được gọi là nhận thức lịch sử. Là toàn bộ tri thức lịch sử, hiểu biết, những ý niệm và hình dung của con người về quá khứ (nhận thức về sự việc đã xảy ra.

Do đó, dù ở thời điểm nào những nhà sử học cũng cần phải trung thực và khách quan đối với sự thật lịch sử, vì đó là những thứ đã xảy ra và không thể nào thay đổi được.