Liệt kê những kiến thức TRỌNG TÂM của hóa 8 và học kì I hóa 9

CHƯƠNG 1: CHẤT, NGUYÊN TỬ, PHÂN TỬ

I. CHẤT

1. Vật thể và chất:

Chất là những thứ tạo nên vật thể

Vật thể:

Vật thể tự nhiên: cây, đất đá, quả chuối…

Vật thể nhân tạo: con dao, quyển vở…

2. Tính chất của chất:

• Mỗi chất đều có những tính chất đặc trưng( tính chất riêng).
• Tính chất của chất:

Tính chất vật lý: màu, mùi, vị, khối lượng riêng, t^o, t^onc, trạng thái

Tính chất hóa học: sự biến đổi chất này thành chất khác

3. Hỗn hợp:

Hỗn hợp: là gồm nhiều chất trộn lẫn với nhau: không khí, nước sông…

+ Tính chất của hỗn hợp thay đổi.

+ Tính chất của mỗi chất trong hỗn hợp là không thay đổi.

+ Muốn tách riêng từng chất ra khỏi hỗn hợp phải dựa vào tính chất đặc trưng khác nhau của các chất trong hỗn hợp.

Chất tinh khiết: là chất không có lẫn chất khác: nước cất…

II. NGUYÊN TỬ:

III. NGUYÊN TỐ HÓA HỌC:

1. Định nghĩa: Nguyên tố hóa học là tập hợp những nguyên tử cùng loại, có cùng số proton trong hạt nhân.

2. Kí hiệu hóa học:

Kí hiệu hóa học: thường lấy chữ cái đầu (in hoa) tên Latinh, trường hợp nhiều nguyên tố có chữ cái đầu giống nhau thì kí hiệu hóa học của chúng có thêm chữ thứ hai (viết thường). (tr.42)

Ví dụ: Cacbon: C, Canxi: Ca, Đồng: Cu

Ý nghĩa của kí hiệu hóa học Chỉ Nguyên tố hóa học đã cho, chỉ một nguyên tử của nguyên tố đó.

Ví dụ: 2O: Hai nguyên tử Oxi.

3. Nguyên tử khối

NTK: Là khối lượng của một nguyên tử tính bằng đơn vị Cacbon (đvC)

1đvC = khối lượng của một nguyên tử Cacbon

1đvC = 1,9926.10^-23 = 1,6605.10^-24g = 1,6605.10^-27 kg

Ví dụ: NTK C = 12đvC, O = 16 đvC

4. Phân tử: Là hạt đại diện cho chất, gồm một số nguyên tử liên kết với nhau và thể hiện đầy đủ tính chất hóa học của chất.

5. Phân tử khối: Là khối lượng của phân tử tính bằng đơn vị cacbon, bằng tổng nguyên tử NTK của các nguyên tử trong phân tử.

VD: PTK của H₂O= 1.2+16 = 18 đvC

IV. ĐƠN CHẤT – HỢP CHẤT:

1. Đơn chất: Là những chất được tạo nên từ một nguyên tố hóa học.

Đơn chất:

Kim loại: Al, Fe, Cu… C, S, P…

Phi kim: O₂, N₂, H₂…

2. Hợp chất: Là những chất được tạo nên từ 2 hay nhiều nguyên tố hóa học (H₂O, NaCl, H₂SO₄)

V. CÔNG THỨC HÓA HỌC:

1. Ý nghĩa của công thức hóa học (CTHH)

Những nguyên tố nào tạo thành chất.

Số nguyên tử của mỗi nguyên tố tạo thành một phân tử chất.

Phân tử khối của chất.

2. Công thức hóa học của đơn chất:

3. Công thức hóa học của hợp chất: gồm kí hiệu hóa học của những nguyên tố tạo thành phân tử hợp chất, có ghi chỉ số ở chân kí hiệu. (VD: H₂O, NaCl, H₂SO₄) A_xB_y…

4. Công thức hóa học của hợp chất: gồm kí hiệu hóa học của những nguyên tố tạo thành phân tử hợp chất, có ghi chỉ số ở chân kí hiệu. (VD: H₂O, NaCl, H₂SO₄) A_xB_y…

VI. HÓA TRỊ

1. Khái niệm: Hóa trị của một nguyên tố (nhóm nguyên tử) là con số biểu thị khả năng liên kết của nguyên tử nguyên tố đó với nguyên tử nguyên tố khác. (Bảng 1 tr.42).

Hóa trị được ghi bằng chữ số La Mã và được xác định theo hóa trị của H bằng I. Hóa trị của O bằng II.

Ví dụ: HCl thì (Cl:I ), NH₃ thì (N:III ), K₂O thì (K: I), Al₂O₃ thì (Al: III ).

2. Quy tắc hóa trị:

Ta có: a.x = b.y hay

3. Áp dụng quy tắc hóa trị:

• Tính hóa trị của một nguyên tố:

+ Ví dụ: Tính hóa trị của Al trong hợp chất Al₂O₃

Gọi hóa trị của Al là a.

Ta có: => a.2 = II.3 => a = 3. Vậy Al (III)

Lập công thức hóa học của hợp chất theo hóa trị:

Lập công thức hóa học của sắt oxit, biết Fe (III).

Lập công thức hóa học của hợp chất gồm Na (I) và SO₄(II).

CHƯƠNG 2: PHẢN ỨNG HÓA HỌC

I. SỰ BIẾN ĐỔI CHẤT

1. Hiện tượng vật lí: là hiện tượng chất bị biến đổi về hình dạng hoặc bị biến đổi về trạng thái (rắn, lỏng, khí) nhưng bản chất của chất vẫn không thay đổi (không có sự tạo thành chất mới).

Ví dụ: chặt dây thép thành những đoạn nhỏ, tán thành đinh

2. Hiện tượng hóa học: là hiện tượng có sự biến đổi chất này thành chất khác, nghĩa là có sinh ra chất mới.

Ví dụ: đốt cháy than (cacbon) tạo ra khí cacbonic

II. PHẢN ỨNG HÓA HỌC

Phản ứng hóa học là quá trình biến đổi chất này (chất phản ứng) thành chất khác (sản phẩm phản ứng)

Trong phản ứng hóa học, các nguyên tử được bảo toàn, chỉ liên kết giữa các nguyên tử bị thay đổi, làm phân tử chất này biến thành phân tử chất khác

Ví dụ: phản ứng xảy ra khi nung vôi: CaCO₃  CaO + CO₂

Trong đó: Chất phản ứng: CaCO₃

Chất sản phẩm: CaO, CO₂

Dấu hiệu nhận biết có phản ứng xảy ra: có chất mới tạo thành có tính chất khác với chất phản ứng (màu, mùi, vị, tỏa nhiệt, phát sáng…)

III. ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN KHỐI LƯỢNG

1. Định luật bảo toàn khối lượng: trong một phản ứng hóa học, tổng khối lượng của các chất sản phẩm bằng tổng khối lượng của các chất phản ứng

Áp dụng: A + B → C + D

m_A + m_B = m_C + m_D

Ví dụ bài tập minh họa: Biết rằng canxi oxit (vôi sống) CaO hoá hợp với nước tạo ra canxi hiđroxit (vôi tôi) Ca(OH)₂, chất này tan được trong nước, cứ 56 g CaO hoá hợp vừa đủ với 18 g H₂O. Bỏ 2,8 g CaO vào trong một cốc lớn chứa 400 ml nước tạo ra dung dịch Ca(OH)₂, còn gọi là nước vôi trong.

a) Tính khối lượng của canxi hiđroxit.

b) Tính khối lượng của dung dịch Ca(OH)₂, giả sử nước trong cốc là nước tinh khiết.

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết

Cứ 56 g CaO hóa hợp vừa đủ với 18 g H₂O

Vậy 2,8 g CaO hóa hợp vừa đủ với x g H₂O

→ x = 2,8/56x18 = 0,9(g)

Công thức khối lượng của phán ứng:

m_CaO + m_H2O = m_Ca(OH)2

Khối lượng canxi hiđroxit được tạo ra bằng:

m_Ca(OH)2 = 2,8 + 0,9 =3,7 (g)

b. Khối lượng của dung dịch Ca(OH)₂ bằng khối lượng của CaO bỏ vào cốc công với khối lượng của 400 ml nước trong cốc. Vì là nước tinh khiết có D= 1 g/ml,nên khối lượng của dung dịch bằng:

m_{dung dịch Ca(OH)2} = 2,8 + 400 = 402,8 (g)

IV. PHƯƠNG TRÌNH HÓA HỌC:

Phương trình hóa học là sự biểu diễn phản ứng hóa học bằng công thức hóa học

Ví dụ: Phản ứng sắt tác dụng với oxi:

3Fe + 2O₂  Fe₃O₄

• Các bước lập phương trình hóa học:

+ B1: Viết sơ đồ của phản ứng: Al + O₂ -----> Al₂O₃

+ B2: Cân bằng số nguyên tử của mỗi nguyên tố: Al + O₂-----> 2Al₂O₃

+ B3: Viết phương trình hóa học: 4Al + 3O₂  2Al₂O₃

CHƯƠNG 3: MOL-TÍNH TOÁN HÓA HỌCCHƯƠNG 4: OXI-KHÔNG KHÍ

I. Tính chất của oxi 

1. Tính chất vật lí

Là chất khí, không màu, không mùi, ít tan trong nước, nặng hơn không khí. Oxi hóa lỏng ở nhiệt độ -183^oC, oxi ở thể lỏng có màu xanh nhạt.

2. Tính chất hóa học

Oxi là một đơn chất phi kim hoạt động mạnh, đặc biệt là ở nhiệt độ cao, dễ dàng tham gia phản ứng hóa học với nhiều phi kim, nhiều kim loại và hợp chất.

a. Tác dụng với phi kim (S, N, P…)

S + O₂  SO₂ (cháy sáng ngọn lửa màu xanh nhạt)

b. Tác dụng với kim loại

Oxi có thể tác dụng với hầu hết các kim loại dưới tác dụng của nhiệt độ để tạo ra các oxit (trừ một số kim loại Au, Ag, Pt oxi không phản ứng

2Mg + O₂  2MgO

2Zn + O₂  2ZnO

3Fe + 2O₂  Fe₃O₄

c. Tác dụng với hợp chất

2H₂S + 3O₂  2SO₂ + 2H₂O

C₂H₄ + 3O₂  2CO₂+ 2H₂O

II. Sự oxi hóa- Phản ứng hóa hợp - Ứng dụng của oxi

1. Sự oxi hóa

Là sự tác dụng của oxi với một chất

2. Phản ứng hóa hợp

Phản ứng hóa hợp là phản ứng hóa học trong đó chỉ có một chất mới được tạo thành từ hai hay nhiều chất ban đầu.

Phản ứng cần nâng nhiệt độ lên để khơi mào phản ứng lúc đầu, các chất sẽ cháy, tỏa nhiều nhiệt gọi là phản ứng tỏa nhiệt.

III. Oxit

1. Định nghĩa

Oxit là hợp chất của ha nguyên tố, trong đó có một nguyên tố là oxi

2. Phân loại:

a. Oxit axit:

Thường là oxit của phi kim và tương ứng với một axit

Vd: SO₃ tương ứng với axit H₂SO₄

b. Oxit bazơ

Thường là oxit của kim loại và tương ứng với một bazơ

NaO tương ứng với NaOH

3. Cách gọi tên:

Tên oxit = tên nguyên tố + oxit

Nếu kim loại có nhiều hóa trị

Tên oxit = tên kim loại (hóa trị) + oxit

VD:

FeO: sắt (II) oxit

Công thức Fe₂O₃ có tên gọi l : sắt (III) oxit

Nếu phi kim có nhiều hóa trị

Tên gọi = tên phi kim + oxit

Dùng các tiền tố ( tiếp đầu ngữ) chỉ số nguyên tử

Mono: một + Đi: hai

Tri: ba + Tetra: bốn + Penta: năm

VD: CO: cacbon monooxit

CO₂: cacbon đioxit

SO₂: lưu huỳnh đioxit

IV. Điều chế khí oxi - Phản ứng phân hủy

1. Điều chế oxi

a. Trong phòng thí nghiệm

Đun nóng hợp chất giâu oxi và dễ bị phân hủy ở nhiệt độ cao như kali pemanganat KMnO₄ hoặc kali clorat KClO₃ trong ống nghiệm, oxi thoát ra theo

2KMnO₄  K₂MnO₄ + MnO₂ + O₂

2KClO₃  2KCl + 3O₂

b. Trong công nghiệp

Sản xuất từ không khí:

hóa lỏng không khí ở nhiệt độ thấp và áp suất cao. Trước hết thu được Nitơ (-196°C) sau đó là Oxi (- 183°C)

Sản xuất từ nước: điện phân nước

2. Phản ứng phân hủy

Là phản ứng hóa học trong đó từ một chất sinh ra nhiều chất mới.

Thí dụ: 2KMnO₄  K₂MnO₄ + MnO₂ + O₂

V. Không khí - Sự cháy 

1. Không khí

Không khí là một hỗn hợp khí trong đó oxi chiếm khoảng 1/5 thể tích. Cự thể oxi chiếm 21% thể tích, 78% nitơ, 1% là các khí khác

2. Sự cháy và sự oxi hóa chậm

• Sự cháy là sự oxi hóa có tỏa nhiệt và phát sáng
• Sự oxi hóa chậm là sự oxi hóa có tỏa nhiệt nhưng không phát sáng
• Trong điều kiện nhất định, sự oxi hóa chậm có thể chuyển thành sự cháy

CHƯƠNG 5: HIDRO - NƯỚC

I. Tính chất - Ứng dụng của Hiđro

1. Tính chất vật lý

Là chất khí không màu, không mùi, không vị, nhẹ nhất trong các khí, tan rất ít trong nước

2. Tính chất hóa học

a. Tác dụng với oxi

2H₂ + O₂  2H₂O

Hỗn hợp sẽ gây nổ nếu trộng hidrơ và oxi theo tỉ lệ thể tích 2:1

b. Tác dụng với đồng oxit CuO

Bột CuO màu đen chuyển thành lớp kim loại đồng màu đỏ gạch và có những giọt nước tạo thành trên thành cốc

H₂ + CuO  Cu + H₂O

II. Điều chế khí Hiđrơ - Phản ứng thế

1. Điều chế hidrơ

a. Trong phòng thí nghiệm

Cho kim loại (Al, Fe,….) tác dụng với dung dịch axit (HCl, H₂SO₄)

Thí dụ: Fe + 2HCl → FeCl₂ + H₂

b. Trong công nghiệp

Hidro được điều chế bằng cách điện phân nước hoặc dùng than khử oxi của H₂O

Phương trình hóa học: 2H₂O  2H₂ + O₂

2. Phản ứng thế

Phản ứng thế là phản ứng hóa học của đơn chất và hợp chất trong đó nguyên tử của đơn chất thay thế nguyên tử của một nguyên tố khác trong hợp chất

Thí dụ: Fe + 2HCl → FeCl₂ + H₂

III. Nước

1. Tính chất vật lý

Là chất lỏng không màu (tuy nhiên lớp nước dày có màu xanh da trời), không mùi, không vị. sôi ở 100°C (p = 760 mmHg), hóa rắn ở 0°C.

Có thể hòa tan được nhiều chất rắn (muối ăn, đường,…), chất lỏng (cồn, axit), chất khí (HCl,…)

2. Tính chất hóa học

Tác dụng với kim loại: nước có thể tác dụng với một số kim loại ở nhiệt độ thường như Ca, Ba, K,…

Phương trình hóa học:

K + H₂O → KOH + H₂

Tác dụng với mốt số oxit bazo như CaO, K₂O,… tạo ra bazơ tương ứng Ca(OH)₂, KOH,…

Dung dịch bazơ làm quỳ tím chuyển xanh

Thí dụ: K₂O + H₂O → 2KOH

Dung dịch axit làm quỳ tím chuyển đỏ

Thí dụ: SO₃ + H₂O → H₂SO₄

IV. Axit - Bazơ - Muối

1. Axit

a. Khái niệm

Phân tử axit gồm có một hay nhiều nguyên tử hihdro liên kết với gốc axit, các nguyên tử hidro này có thể thay thế bằng các nguyên tử kim loại

b. CTHH: gồm một hay nhiều nguyên tử H và gốc axit

c. Phân loại: 2 loại

• Axit không có oxi: HCl, H₂S,…
• Axit có oxi: H₂SO₄, H₂CO₃,…

d. Tên gọi

• Axit không có oxi

Tên axit = axit + tên phi kim + hidric

VD: HCl: axit clohidric. Gốc axit tương ứng là clorua

• Axit có oxi

+ Axit có nhiều oxi:

Tên axit = axit + tên phi kim + ic

Thí dụ: H₂SO₄: axit sunfuric. Gốc axit: sunfat

+ Axit có ít oxi:

Tên axit = axit + tên phi kim + ơ

Thí dụ: H₂SO₃: axit sunfuro. Gốc axit sunfit

2. Bazơ

a. Khái niệm:

Phân tử bazơ gồm có môt nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều nhóm hidroxit (-OH).

b. Công thức hóa học: M(OH)_n, n: số hóa trị của kim loại

c. Tên gọi:

Tên bazơ = tên kim loại ( kèm hóa trị nếu có nhiều hóa trị) + hiđroxit

Thí dụ: Fe(OH)₂: sắt (II) hidroxit

d. Phân loại

Bazơ tan trong nước gọi là kiềm.

Thí dụ: NaOH, KOH, Ca(OH)₂, Ba(OH)₂.

Bazơ không tan trong nước.

Thí dụ: Cu(OH)₂, Fe(OH)₂, Fe(OH)₃,…

3. Muối

a. Khái niệm

Phân tử muối có một hay nhiều nguyên tử kim loại liên kết với môht hay nhiều gốc axit

b. CTHH: gồm 2 phần: kim loại và gốc axit

Thí dụ: Na₂SO₄, CaCO₃,…

c. Tên gọi

Tên muối = tên kim loại (kèm hóa trị nếu có nhiều hóa trị) + tên gốc axit

Thí dụ: Na₂SO₄: natri sunfat

d. Phân loại

Muối trung hòa: là muối mà trong gốc axit không có nguyên tử hiđro có thể thay thế bằng các nguyên tử kim loại

Thí dụ: Na₂SO₄, CaCO₃,…

Muối axit: là muối trong đó gốc axit còn nguyên tử hiđro H chưa được thay thế bằng nguyên tử kim loại. Hóa trị của gốc axit bằng số nguyên tử hidro đã được thay thế bằng các nguyên tử kim loại.

Thí dụ: NaHSO₄, NaHS, NaHSO₃,…

V. Câu hỏi bài tập tự luyện chương IV

Bài 1: Phân loại các oxit sau thuộc oxit bazo, oxit axit

MgO, FeO, SO₂, Al₂O₃, SO₃, P₂O₅, Na₂O, BaO, ZnO, CO₂, N₂O, N₂O₅, SiO₂, CaO,

Bài 2: Viết công thức các axit hoặc bazo tương ứng với các oxit sau: FeO, Al₂O₃, SO₂, SiO₂, SO₃, CO₂, P₂O₅, N₂O₅, Fe₂O₃, ZnO, BaO

Bài 3: Cho các công thức hóa học sau: phân loại và gọi tên, SO₂, Fe₂O₃, CaCO₃, K₂CO₃, CuO, K₂O, HCl, CuSO₄, Fe(OH)₃, H₃PO₄, Ba(OH)₂, Al(OH)₃, Al₂O₃, CuO, CO₂, NO, KHSO₃, N₂O₅, SO₃, P₂O₅, HNO₃, H₂O, Fe(NO₃)₃, Fe₂(SO₄)₃, Na₃PO₄, KHCO₃, Ca(H₂PO₄)₂

Bài 4: Cho các công thức hóa học sau: CaCl₂, Cu₂O, Na₂O, KSO₄, Al(SO₄)₃, Na₂PO₄, AlO₃, Zn(OH)₂, MgOH, MgNO₃, NaCO₃, CaCO₃, FeSO₄, FePO₄

Hãy cho biết công thức hóa học nào viết sai và sửa lại cho đúng.

Bài 5: Cho biết gốc axit và tính hóa trị của gốc axit trong các axit sau:

H₂S, HNO₃, H₂SiO₃, H₃PO₄, HClO₄, H₂Cr₂O₇, CH₃COOH

CHƯƠNG 6: DUNG DỊCH

I. Dung môi – chất tan – dung dịch

Dung môi là chất có khả năng hòa tan chất khác để tạo thành dung dịch.

Chất tan là chất bị hòa tan trong dung môi.

Dung dịch là hỗn hợp đồng nhất của dung môi và chất tan.

II. Dung dịch chưa bão hòa. Dung dịch bão hòa

Ở một nhiệt độ xác định:

• Dung dịch chưa bão hòa là dung dịch có thể hòa thêm chất tan
• Dung dịch bão hòa là dung dịch không thể hòa thêm chất tan

III. Độ tan của một chất trong nước

Độ tan (kí hiệu S) của một chất trong nước là số gam chất đó hòa tan trong 100g nước để tạo thành dung dịch bão hòa ở nhiệt độ xác định.

Công thức tính:

Trong đó: m_dd = m_ct + m_H2O

V.  NỒNG ĐỘ DUNG DỊCH

1. Nồng độ phần trăm

Nồng độ phần trăm (kí hiệu C%) của một dung dịch cho ta biết số gam chất tan trong 100g dung dịch

CT: 

2. Nồng độ mol dung dich

Nồng độ mol (kí hiệu C_M) của dung dịch cho biết số mol chất tan trong 1 lít dung dịch

Ví dụ 1: Hòa tan 15 gam muối vào 50 gam nước. Tình nồng độ phần trăm của dung dịch thu được:

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết

Ta có: mdd = mdm + mct = 50 + 15 = 65 gam

Áp dụng công thức:

Ví dụ 2: Người ta hòa tan 40 gam muối và nước được dung dịch có nồng độ 20%.

a) Tính khối lượng dung dịch nước muối thu được.

b) Tính khối lượng nước cần dùng cho sự pha chế trên.

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết 

a) Khối lượng dung dịch nước muối thu được là:

c) khối lượng nước cần dùng cho sự pha chế trên là:

m_dd - m _ct = 200 - 40 = 160 gam

Ví dụ 3: Tính nồng độ mol của dung dịch khi 0,5 lit dung dịch CuSO₄ chứa 100 gam CuSO₄

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết 

Số mol của CuSO₄ = 100 : 160 = 0,625 mol

Nồng độ mol của dung dịch CuSO₄ = 0,625 : 0,5 = 1,25M

Ví dụ 4: Tính khối lượng H₂SO₄ có trong 100 ml dung dịch H₂SO₄ 2M

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết 

Số mol của H₂SO₄ là = 0,1 x 2 = 0,2 mol

Khối lượng của H₂SO₄ = 0,2 x 98 = 19,6 gam

Ví dụ 5: Trộn 200 ml dung dịch H₂SO₄ 4M vào 4 lít dung dịch H₂SO₄ 0,25M. Nồng độ mol của dung dịch mới là

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết 

Số mol H₂SO₄ 2 lít dung dịch H₂SO₄ 4M là

0,2 : 4 = 0,8 mol

Số mol H₂SO₄ 4 lít dung dịch H₂SO₄ 0,25M là

4 : 0,25 = 1 mol

Thể tích sau khi trộn dung dịch là: 4 + 0,2 = 4,2 lít

Nồng độ mol của dung dịch mới là: (0,8 + 1) : 4,2 = 0,43 M