Hướng dẫn lập trình đơn giản phần mềm Scratch phiên bản 3.0

Thanh điều khiển

Thanh điều khiển có 3 mục cơ bản: Lệnh (Code), thiết kế (Costumes) và Âm thanh (Sounds).

• Lệnh (Code): là nơi chứa danh mục các lệnh dùng để lập trình tùy thích theo ý bạn trên Scratch. Có nhiều nhóm lệnh trong Scratch bao gồm các lệnh có chức năng giống nhau, mỗi nhóm sẽ có từng màu sắc riêng. Scratch sẽ mặc định hiển thị các nhóm lệnh và lệnh thông dụng. Bên cạnh đó, Scratch còn có một số lệnh mở rộng khác, chúng ta có thể thêm các nhóm lệnh này vào bằng cách click chuột vào icon  (Add Extension) ở phần cuối cùng của khung.
• Thiết kế (Costumes): Chứa các bản thiết kế cũng như các giao diện khác nhau của từng đối tượng.
• Âm thanh (Sounds): Chứa các hiệu ứng âm thanh khác nhau.

Cửa sổ lệnh

Trong từng cửa sổ lệnh sẽ chứa các “lệnh” riêng biệt để lập trình điều khiển hoạt động nhân vật. Chúng ta sẽ di chuyển các lệnh từ thanh điều khiển sang cửa sổ này và nối các khối lệnh theo thứ tự để tạo thành một “chương trình” điều khiển đối tượng.

Sân khấu (Stage)

Sân khấu là giao diện chính của phần mềm Scratch. Sân khấu sẽ hiển thị các đối tượng, các loại ảnh nền hay các hiệu ứng đồ họa,… Đây sẽ là nơi để người dùng điều khiển và tương tác với sản phẩm do chúng ta tạo ra.

Các công cụ dùng để quản lí và thiết lập sân khấu là phóng to  , thu nhỏ  và phóng to toàn màn hình 

Nhân vật – Sprites

Đây là khu vực quản lý các nhân vật của phần mềm Scratch. Tại đây, chúng ta có thể thao tác cơ bản như tạo nhân vật mới, thay đổi bề ngoài nhân vật (thay đổi trang phục). Scratch cung cấp nhiều nhân vật mẫu, có nhiều loại về kích thước và chủng loại. Khi bạn lần đầu sử dụng Scratch, nhân vật chính thường sẽ là chú mèo Scratch.

Ảnh nền, phông nền – Backdrop/Background

Backdrop là khu vực quản lý, chỉnh sửa, tạo mới các ảnh nền hiển thị trên sân khấu (stage).

Lưu ý: Riêng đối với Backdrop, chúng ta có thể xây dựng các khối lệnh riêng cho nó theo ý mình.

Các khối lệnh trong ScratchHướng dẫn sử dụng Scratch cơ bản – các khối lệnh

Di chuyển (Motion): cho phép chúng ta di chuyển và xoay các đối tượng trên màn hình.

• Tạo hình (Looks): chúng ta có thể sửa đổi diện mạo của đối tượng và nền.
• Âm thanh (Sound): chúng ta có thể thêm mới, thay thế và sửa đổi âm thanh.
• Sự kiện (Event): Tiến hành các thao tác được xác định bởi người sử dụng.
• Kiểm soát (Control): là các câu lệnh cơ bản có điều kiện như nếu, lặp lại, mãi mãi và nhiều hơn nữa.
• Cảm biến hoặc máy dò (Sensing): người dùng có thể tương tác với các đối tượng bằng các thiết bị ngoại vi khác nhau.
• Các biến (Variables): như trong các ngôn ngữ lập trình khác, chúng ta có thể thêm mới và thay đổi các biến.
• Khối của tôi (My Blocks): các khối lệnh của bạn và bạn có thể tùy chỉnh theo ý muốn.

Các thao tác để thiết lập và lập trình đối tượng trong ScratchTạo ra 1 dự án mới:

Bạn click theo thứ tự sau: File -> Nouveau

Thêm đối tượng mới cho dự án

Trong khu vực quản lý đối tượng luôn có 4 biểu tượng nhỏ. Đây là 4 cách để bạn có thể thêm mới những đối tượng bạn thích.

Hướng dẫn sử dụng scratch – thêm đối tượng mới

• Cách 1 (C1): Dùng hình ảnh mẫu có sẵn từ thư viện Scratch.

Scratch đã có sẵn một thư viện ảnh, được chia ra theo các chủ đề khác nhau nhằm giúp người dùng nhanh chóng tạo ra những đối tượng mình cần để xây dựng kịch bản.

Khi mới tiếp xúc với Scratch thì chúng ta có thể sử dụng các hình mẫu đã có. Nhưng khi bạn muốn thiết kế những dự án phức tạp, lúc này sẽ không có hình ảnh có sẵn từ thư viện. Chúng ta phải sử dụng các cách dưới đây để tạo thành một đối tượng ta muốn.

Khi click chuột vào biểu tượng thư viện, một hộp thoại sẽ được mở ra. Sau đó, bạn hãy chọn 1 hình ảnh thích hợp để làm đối tượng cho dự án của mình.

• Cách 2 (C2): Sử dụng công cụ phần mềm đồ họa Paint Editor

Scratch cũng đã có sẵn một bộ công cụ vẽ đồ họa nhằm giúp bạn có thể tùy biến thiết kế các đối tượng một cách thuận tiện và dễ dàng. Công cụ này được xem là một ưu điểm vượt trội của Scratch.

• Cách 3 (C3): Import đối tượng trong máy tính của bạn

Nhập một đối tượng từ máy tính có thể chia làm hai loại:

Loại 1: Những loại hình ảnh có đuôi là PNG, JPG, SVG,…

Loại 2: Các đối tượng xuất ra từ các dự án khác với đuôi là [.sprite2]

• Cách 4 (C4): Chụp hình từ Camera.

Một tính năng đặc biệt nữa của Scratch là cho phép bạn xây dựng đối tượng bằng cách chụp trực tiếp từ Camera trên máy tính. Hãy kích chuột vào biểu tượng Camera. Lúc này, một hộp thoại mở ra và bạn hãy cho vật cần chụp ra trước ống kính. Sau khi chụp xong, bạn chọn nút save trên giao diện.

Cách đổi giao diện phông nền

Bước 1: Click đúp vào biểu tượng Sân khấu (sẽ được tô viền màu xanh)

Click đúp vào biểu tượng sân khấu ở góc dưới bên trái. 

Bước 2: Click vào biểu tượng chọn phông nền trong thư viện.

Bước 3: Một cửa sổ với đa dạng các loại phông nền mẫu sẽ hiện ra. Ấn chọn hình nền castle4

Bước 4: Nhấn nút OK. Phông nền mới sẽ được đưa vào như sau:

Sau đó, bạn click theo như  hướng dẫn sau: Scripts → Chuyển động → Kéo thẻ “di chuyển (10) bước” vào khu vực kịch bản (Scripts Area).

Để chú mèo di chuyển, ta click chuột liên tục vào thẻ di chuyển trong khu vực kịch bản. Tuy nhiên, lúc này lại xuất hiện vấn đề: Nếu chú mèo tiếp tục di chuyển thì mèo sẽ đi ra ngoài biên sân khấu. Vì vậy, cũng tại mục Chuyển động, bạn hãy kéo thả thẻ. Bây giờ, bạn thử cho chú mèo di chuyển lần nữa và hãy xem chuyện gì xảy ra nhé.

Xây dựng và thiết lập kịch bản cho sân khấu

Để kích hoạt sử dụng các phông nền hoặc nhạc trên sân khấu, chúng ta cần phải xây dựng kịch bản riêng cho nó.

Xây dựng một kịch bản cho sân khấu ta làm như sau:

• Bước 1: click chuột chọn vào icon sân khấu
• Bước 2: Chọn thẻ Script
• Bước 3: Chọn các khối lệnh thích hợp rồi nắm và di chuyển sang Scripts Area.

Lưu ý:

Chỉ có các khối lệnh xuất hiện trong nhóm lệnh khi được mở ra thì mới có thể dùng để xây kịch bản cho sân khấu.

Chạy chương trình

Bấm vào icon lá cờ màu xanh trên cùng bên trái để thực hiện chạy các khối lệnh mà bạn vừa lập trình trên Scratch. Bạn sẽ thấy các câu lệnh lần lượt được chạy trên Scratch.

Lúc này, cách di chuyển và nhạc nền đều được hiển thị theo đúng những gì bạn đã sắp xếp.

Ngoài ra, bạn có thể thêm một phông nền khác vào sân khấu để loại bỏ màu nền trắng mặc định.

Kết quả sau khi bạn chèn phông nền sẽ như hình dưới:

Bạn cũng có thể Thêm nhân vật mới để cho hấp dẫn hơn. Để thực hiện thao tác này, bạn click vào một trong những phần được khoanh chọn như hình ảnh dưới.