KỂ tên địa chỉ và tóm tắt sự kiện diễn ra của từng di tích

- Đình làng Phù Tinh (xã Trường Thành) ngoài mang những giá trị văn hoá tâm linh, nó còn gắn với nhiều sự kiện lịch sử quan trọng của địa phương. Tháng 8 năm 1945, nơi đây đã diễn ra cuộc mít tinh lớn nhất của nhân dân trong vùng, đứng lên cướp chính quyền từ tay thực dân phong kiến, lập lên chính quyền dân chủ nhân dân. Trong những năm chống thực dân Pháp, đình làng là đài quan sát, cảnh báo trước cho du kích và nhân dân khi địch sắp càn vào làng.

- Di tích danh thắng Nẫm Dương: hệ thống hang động ở Nhẫm Dương là di tích cách mạng quan trọng gắn 2 cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ.

Những năm 1948, 1949, 1951, tại động Thánh Hóa, hang Tĩnh Niệm đã có nhiều đơn vị bộ đội về đóng quân. Các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước như: Lê Thanh Nghị, Hoàng Quốc Việt, Nguyễn Công Hòa đã về và dùng hang làm Trụ sở chỉ huy của Đệ tứ chiến khu Đông Triều. Cũng tại đây, diễn ra nhiều sự kiện quan trọng của huyện và của tỉnh. Hang Tối, Hang Ma, Hang Mạt, hang Đình, hang Lợn, hang Bò Lê, hang Thóc, Thung Xanh là nơi trú ẩn bí mật của nhiều cán bộ cách mạng, nơi trú quân của bộ đội, căn cứ đóng quân của du kích và từ năm 1965 đến năm 1973, là nơi sơ tán của Viện Quân y 7 - Quân khu III.

- Ga Hải Dương thuộc phường Quang Trung (TP Hải Dương) là nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dừng chân vào ngày 21-10-1946 (sau khi Người dự hội nghị Fontainebleau ở Pháp, trên đường từ Hải Phòng về Hà Nội bằng tàu hỏa). Tại đây, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gặp gỡ và nói chuyện với nhân dân Hải Dương về kết quả đàm phán, âm mưu của giặc và những khó khăn của đất nước. Qua đó, Bác kêu gọi đồng bào Hải Dương đoàn kết, nêu cao tinh thần cảnh giác, chuẩn bị lực lượng, vũ khí sẵn sàng chiến đấu giữ bằng được nền độc lập, tự do của dân tộc.

- Tại ao làng thôn Long Động, xã Nam Tân (Nam Sách) đã diễn ra sự kiện quân thù hành quyết người nữ anh hùng Mạc Thị Bưởi. Chị Mạc Thị Bưởi là chiến sĩ du kích kiên trung của xã Nam Tân, trong khi làm nhiệm vụ liên lạc đã bị địch bắt vào đêm 18-4-1951. Bị địch tra tấn dã man nhưng chị quyết không khai cơ sở cách mạng và nơi cất giấu tài liệu của Đảng.

- Nhà tù Hải Dương do thực dân Pháp xây dựng từ năm 1884, nay thuộc khuôn viên của Công an tỉnh (phường Nguyễn Trãi, TP Hải Dương). Trước kia, khu vực nhà tù rộng 5 ha, xây dựng thành 3 dãy. Cách nhà tù 180 m là Sở Mật thám, nơi đây có nhà giam xây bằng bê tông kiên cố, chuyên giam giữ tù chính trị đặc biệt. Trong phong trào đấu tranh cách mạng, thực dân Pháp đã bắt, tra tấn dã man nhiều tù nhân Hải Dương. Ngày 30-10-1954, thị xã Hải Dương được giải phóng, nhà tù Hải Dương chính thức khép lại quá khứ hoạt động sau 70 năm. Di tích có ý nghĩa lịch sử chính trị, giáo dục lớn nhưng hiện nay đang bị xuống cấp và bị xâm lấn, sử dụng vào các mục đích khác.

- Quảng trường Độc lập (phường Trần Hưng Đạo, TP Hải Dương), nơi tổ chức lễ mít tinh giành chính quyền ở thị xã Hải Dương năm 1945